بشر از ديرباز به شناخت خويشتن علاقه‌اي وافر ابراز مي‌داشته و در اين راه سخت تلاش و كوشش و اهتمام مي‌ورزيده و بر همين اساس و ميل دروني براي شناخت خويشتن است كه حالات سلامت و بيماري براي وي از اهميتي درخور و شايسته برخوردار شده است.
در ذخاير علمي برجاي مانده از قرون كهن نمادها و نشانه‌هاي اين تلاش را مي‌توان دقيقا يافت.درهمه افراد بشر شاهد تغييرات گاهگاهي حالات عاطفي هستيم، بدين معني كه شخص ممكن است مدتي خوشحال و زماني ديگر غمگين باشد. پيش‌بيني رفتار فرد در اين زمان‌ها مشكل است.
افسردگي يكي از نخستين اختلال‌هاي رواني است كه پزشكان به شرح آن پرداخته‌اند. افسردگي يكي از شايع‌ترين اختلالات رواني در جامعه است كه در گروه مختلفي قرار مي‌گيرد كه خصوصيت اول و بارز آن تغيير خلق و خو است. افسردگي به عنوان يك بيماري بر كل ارگانيسم اثر كرده و تمام حوزه‌هاي زندگي يك فرد را تحت تاثير قرار مي‌دهد.
افسردگي اغتشاشي است كه با درجات متفاوت غمگيني، يأس، تنهايي، نااميدي، شك در مورد خويشتن و احساس گناه مشخص مي‌شود. اغلب مردم معمولا در دوره‌اي از عمر خود احساس افسردگي مي‌كنند اما عده‌اي ديگر اين احساس‌ها را به كرات و به طور عميق و مداوم تجربه مي‌كنند. در بعضي موارد افسردگي براي ماهها و يا سال‌ها تداوم مي‌يابد.
مشهورترين حالت افسردگي احساس دلتنگي و دل‌گرفتگي و يا قرار داشتن در حالت خلقي بد است. اين احساس‌ها معمولا كوتاه بوده و تاثيرات كم و جزئي بر روي فعاليت‌هاي معمول روزانه دارند. در سطح بعدي افسردگي نشانه‌ها شدت يافته و براي دوره‌اي طولاني‌تر تداوم مي‌يابد.
فعاليت‌هاي روزمره ممكن است به شدت سخت شوند. اما هنوز شخص قادر به مقابله با آنهاست. به هر حال در اين حالت احساس نااميدي شايد آن‌قدر شديد شود كه خودكشي به عنوان تنها راه‌حل به نظر برسد. كسي كه افسردگي را تجربه مي‌كند ممكن است نوسانات شديدي را در خلق تجربه كرده و يا حتي آرزوي كناره‌گيري كامل از فعاليت‌هاي معمول روزانه و دنياي بيرون را داشته باشد.
عوامل موثر در بروز افسردگي
بروز افسردگي در فرد دلايل مختلفي مي‌تواند داشته باشد، از جمله حوادث مختلفي كه در دوران زندگي پيش آمده، رفتار ديگر اعضاي خانواده نسبت به او، تغيير محل، محل زندگي و يا شكست و ناكامي‌هاي زندگي را مي‌توان نام برد. زنان فقير، زناني كه در خانه تنها هستند، مردان مجرد و مردان بزرگسال، بيشتر گرفتار اين بيماري هستند. كساني كه در كودكي از حضور در اجتماع و فعاليت‌هاي گروهي و اجتماعي محروم بوده‌اند و بيشتر وقت خود را در منزل گذرانده‌اند در آينده بيشتر در معرض ابتلاي به اين بيماري قرار مي‌گيرند. افرادي كه از نظر ميزان درآمد در پايين‌ترين سطح قرار دارند نسبت به آنهايي كه در بالاترين سطح قرار دارند احتمالا 3 برابر افسرده‌تر هستند. از جمله عواملي كه در بروز افسردگي نقش دارند مي‌توان به موارد ذيل اشاره نمود.
اتفاقات زندگي: بسيار عادي است كه در زمان روبه‌رو شدن با يك فاجعه غم‌انگيز مانند داغ‌ديدگي و يا از دست دادن شغل افسرده شويم.
شرايط و موقعيت‌ها: اگر ما تنها بوده و دوستي نداشته باشيم، تحت فشار رواني باشيم، نگراني داشته و يا از نظر جسمي افت كرده باشيم، احتمال بيشتري مي‌رود كه افسرده شويم.
بيماري جسمي: افسردگي بيشتر زماني كه از بيماري جسمي رنج مي‌بريم به سراغ ما مي‌آيد.
شخصيت :هر فردي احتمال دارد افسرده شود اما برخي از افراد احتمال بيشتري براي افسرده شدن دارند.
اعتمادبهنفس ضعيف: اين وضعيت خصوصا به جنسيت بستگي دارد در كودكان ميزان افسردگي بين دخترها و پسرها تفاوت چنداني ندارد. ولي در اواسط دوره نوجواني تعداد دختران افسرده بيشتر از پسرها است و مشابه الگوي افسردگي در بزرگسالي است و تقريبا مي‌توان گفت نسبت آن دو به يك است.
جنسيت:زنان بيشتر از مردان افسرده مي‌شوند شايد به اين دليل كه مردان كمتر اجازه مي‌دهند احساساتشان بارز شود و اغلب بر آنها سرپوش مي‌گذارند.لذت بردن از زندگي و علاقمند شدن به انجام كارهاي روزمره براي اين عده دشوار مي‌شود. كارهاي لذت‌بخش معمولي مانند خواندن روزنامه و يا تماشاي تلويزيون دشوار و تحمل‌ناپذير مي‌شود. وقتي افسردگي به شديدترين سطح خود مي‌رسد ممكن است توانايي واكنش هيجاني را از دست بدهد و به آنجا برسد كه احساس خوب و بد چندان تفاوتي برايش نكند و ممكن است با آرزوي مرگ واقعا اقدام به خودكشي كند.
درمان افسردگي
بايد توجه داشت اگر چه حدود 30درصد افراد در طول عمر خود حداقل يكبار درجاتي از اين بيماري را تجربه مي‌كنند اما آنچه به طور اساسي به درمان نياز دارد پا برجا بودن حداقل 5 علامت به مدت 2هفته است. خوشبختانه راههاي موثر فراواني براي درمان افسردگي وجود دارد كه در اين رابطه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
چرخه خواب- بيداري خود را تنظيم كنيد. در طول روز چرت نزنيد تا تنظيم برنامه آسان‌تر شود.
بيشتر كار كنيد چون اعتمادبهنفس شما را زياد مي‌كند اما اگر در آن واحد مثلا در 3 جا كار مي‌كنيد حتما آن را كم كنيد چون تنش رواني را زياد مي‌كند.
قهوه كمتر بخوريد يك فنجان قهوه شيرين ممكن است افسردگي را دو برابر كند.
ورزش كنيد برايتان بسيار خوب است به طور منظم به ورزشي كه برايتان مناسب است بپردازيد.
تلويزيون كمتر تماشا كنيد. تماشاي تلويزيون اثر رخوت‌زا دارد و افسردگي را تشديد مي‌كند. رخوت و كمبود تحرك افسردگي را تشديد مي‌كند. تماشاي زياد تلويزيون درمان افسردگي را مشكل مي‌كند.
اگر سيگار مي‌كشيد بدانيد كه سيگار باعث تشديد افسردگي مي‌شود آن را ترك كنيد، اگر نمي‌توانيد حتما كمك بگيريد (پزشك و...) ترك سيگار به درمان افسردگي كمك زيادي مي‌كند.
كتاب‌هاي مناسب درباره افسردگي و راههاي مبارزه با آن را بخوانيد.
از عطرهاي مناسب استفاده كنيد برخي عطرها مانند گل ياس عملا تحرك فرد افسرده را بالا مي‌برد.
مصرف برخي داروها مانند داروهاي ضدفشار خون، ضدآلرژي و... افسردگي را تشديد مي‌كند. پركاري يا كم‌كاري غدد مانند تيروئيد نيز مي‌تواند باعث بروز افسردگي شود. از پزشك خود كمك بخواهيد.
شنيدن و نواختن موسيقي مناسب در بهبود افسردگي موثر است اثر ياد شده خصوصا زماني بيشترين تاثير را دارد كه فرد شخصا اقدام به نواختن موسيقي كند و از اين ميان سازهاي كوبه‌اي داراي بالاترين ميزان تاثيرگذاري هستند. يك روانپزشك نواختن موسيقي را شيوه‌اي جهت تخليه احساسات و هيجانات منفي و همچنين خاطرات ناخوشايند مي‌داند.
يكي ديگر از راههاي كاهش افسردگي استفاده از نور طبيعي است. نور به بهتر شدن كاركرد بدن كمك مي‌كند بنابراين به محض بيدار شدن، پرده‌ها را كنار بزنيد تا نور بيشتري به درون اتاق بتابد. از آن بهتر اين است كه هرچه سريع‌تر از منزل خارج شده و در معرض تابش نور خورشيد قرار بگيريد.
با كسي كه دوستش داريد در مورد موضوعي لذت‌بخش صحبت كنيد. يكي از سريع‌ترين راهها براي مبارزه با افسردگي ايجاد ارتباط با ديگران (افرادي كه به آنان علاقه‌مند هستيد) است از آنان دوري نكنيد.
بسيار مهم است كه بر فعاليت‌هاي اجتماعي خود بيفزاييد.
هرگاه احساس تنش مي‌كنيد از روش‌هاي خودآرام‌بخشي استفاده كنيد. نفس عميق و پرداختن به امور تفريحي مي‌تواند كمك‌كننده باشد.
لبخند بزنيد و تظاهر كنيد كه خوشحال هستيد. راست بايستيد و قامت خميده و افسرده‌وار به خود نگيريد. تحقيقات نشان مي‌دهند كه شكل چهره واقعا مي‌تواند نوع احساس انسان را تغيير دهد. وانمود كردن به تجربه يك حالت عاطفي، واقعا آن حالت را در شما ايجاد مي‌كند.
نسبت به يادگيري يك زبان خارجي اقدام كنيد. تجربه نشان مي‌دهد تلاش براي فراگيري زباني غير از زبان مادري ميزان اعتماد به‌نفس افراد را به شدت افزايش داده و در آنها ايجاد روحيه‌اي پرنشاط مي‌نمايد. امتحان كنيد.
اگرچه همه پزشكان با درمان بيماري افسردگي، آشنايي دارند، اما روانپزشكان در اين امر تخصص دارند. علاوه بر به كار بستن موارد فوق در صورت وجود نقص شيميايي موجود در افسردگي، عملي‌ترين و مهمترين راه درمان، استفاده از داروهاي ضدافسردگي است كه انواع مختلف دارند. هر بيمار ممكن است به يك يا چند نوع داروي خاص پاسخ مناسبي بدهد. به هر حال اكثريت قريب به اتفاق بيماران به يك مورد درمان دارويي همراه با بهره‌گيري از خدمات مشاوره و روان‌درماني پاسخ خواهند داد.
در ذخاير علمي برجاي مانده از قرون كهن نمادها و نشانه‌هاي اين تلاش را مي‌توان دقيقا يافت.درهمه افراد بشر شاهد تغييرات گاهگاهي حالات عاطفي هستيم، بدين معني كه شخص ممكن است مدتي خوشحال و زماني ديگر غمگين باشد. پيش‌بيني رفتار فرد در اين زمان‌ها مشكل است.
افسردگي يكي از نخستين اختلال‌هاي رواني است كه پزشكان به شرح آن پرداخته‌اند. افسردگي يكي از شايع‌ترين اختلالات رواني در جامعه است كه در گروه مختلفي قرار مي‌گيرد كه خصوصيت اول و بارز آن تغيير خلق و خو است. افسردگي به عنوان يك بيماري بر كل ارگانيسم اثر كرده و تمام حوزه‌هاي زندگي يك فرد را تحت تاثير قرار مي‌دهد.
افسردگي اغتشاشي است كه با درجات متفاوت غمگيني، يأس، تنهايي، نااميدي، شك در مورد خويشتن و احساس گناه مشخص مي‌شود. اغلب مردم معمولا در دوره‌اي از عمر خود احساس افسردگي مي‌كنند اما عده‌اي ديگر اين احساس‌ها را به كرات و به طور عميق و مداوم تجربه مي‌كنند. در بعضي موارد افسردگي براي ماهها و يا سال‌ها تداوم مي‌يابد.
مشهورترين حالت افسردگي احساس دلتنگي و دل‌گرفتگي و يا قرار داشتن در حالت خلقي بد است. اين احساس‌ها معمولا كوتاه بوده و تاثيرات كم و جزئي بر روي فعاليت‌هاي معمول روزانه دارند. در سطح بعدي افسردگي نشانه‌ها شدت يافته و براي دوره‌اي طولاني‌تر تداوم مي‌يابد.
فعاليت‌هاي روزمره ممكن است به شدت سخت شوند. اما هنوز شخص قادر به مقابله با آنهاست. به هر حال در اين حالت احساس نااميدي شايد آن‌قدر شديد شود كه خودكشي به عنوان تنها راه‌حل به نظر برسد. كسي كه افسردگي را تجربه مي‌كند ممكن است نوسانات شديدي را در خلق تجربه كرده و يا حتي آرزوي كناره‌گيري كامل از فعاليت‌هاي معمول روزانه و دنياي بيرون را داشته باشد.
عوامل موثر در بروز افسردگي
بروز افسردگي در فرد دلايل مختلفي مي‌تواند داشته باشد، از جمله حوادث مختلفي كه در دوران زندگي پيش آمده، رفتار ديگر اعضاي خانواده نسبت به او، تغيير محل، محل زندگي و يا شكست و ناكامي‌هاي زندگي را مي‌توان نام برد. زنان فقير، زناني كه در خانه تنها هستند، مردان مجرد و مردان بزرگسال، بيشتر گرفتار اين بيماري هستند. كساني كه در كودكي از حضور در اجتماع و فعاليت‌هاي گروهي و اجتماعي محروم بوده‌اند و بيشتر وقت خود را در منزل گذرانده‌اند در آينده بيشتر در معرض ابتلاي به اين بيماري قرار مي‌گيرند. افرادي كه از نظر ميزان درآمد در پايين‌ترين سطح قرار دارند نسبت به آنهايي كه در بالاترين سطح قرار دارند احتمالا 3 برابر افسرده‌تر هستند. از جمله عواملي كه در بروز افسردگي نقش دارند مي‌توان به موارد ذيل اشاره نمود.
اتفاقات زندگي: بسيار عادي است كه در زمان روبه‌رو شدن با يك فاجعه غم‌انگيز مانند داغ‌ديدگي و يا از دست دادن شغل افسرده شويم.
شرايط و موقعيت‌ها: اگر ما تنها بوده و دوستي نداشته باشيم، تحت فشار رواني باشيم، نگراني داشته و يا از نظر جسمي افت كرده باشيم، احتمال بيشتري مي‌رود كه افسرده شويم.
بيماري جسمي: افسردگي بيشتر زماني كه از بيماري جسمي رنج مي‌بريم به سراغ ما مي‌آيد.
شخصيت :هر فردي احتمال دارد افسرده شود اما برخي از افراد احتمال بيشتري براي افسرده شدن دارند.
اعتمادبهنفس ضعيف: اين وضعيت خصوصا به جنسيت بستگي دارد در كودكان ميزان افسردگي بين دخترها و پسرها تفاوت چنداني ندارد. ولي در اواسط دوره نوجواني تعداد دختران افسرده بيشتر از پسرها است و مشابه الگوي افسردگي در بزرگسالي است و تقريبا مي‌توان گفت نسبت آن دو به يك است.
جنسيت:زنان بيشتر از مردان افسرده مي‌شوند شايد به اين دليل كه مردان كمتر اجازه مي‌دهند احساساتشان بارز شود و اغلب بر آنها سرپوش مي‌گذارند.لذت بردن از زندگي و علاقمند شدن به انجام كارهاي روزمره براي اين عده دشوار مي‌شود. كارهاي لذت‌بخش معمولي مانند خواندن روزنامه و يا تماشاي تلويزيون دشوار و تحمل‌ناپذير مي‌شود. وقتي افسردگي به شديدترين سطح خود مي‌رسد ممكن است توانايي واكنش هيجاني را از دست بدهد و به آنجا برسد كه احساس خوب و بد چندان تفاوتي برايش نكند و ممكن است با آرزوي مرگ واقعا اقدام به خودكشي كند.
درمان افسردگي
بايد توجه داشت اگر چه حدود 30درصد افراد در طول عمر خود حداقل يكبار درجاتي از اين بيماري را تجربه مي‌كنند اما آنچه به طور اساسي به درمان نياز دارد پا برجا بودن حداقل 5 علامت به مدت 2هفته است. خوشبختانه راههاي موثر فراواني براي درمان افسردگي وجود دارد كه در اين رابطه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
چرخه خواب- بيداري خود را تنظيم كنيد. در طول روز چرت نزنيد تا تنظيم برنامه آسان‌تر شود.
بيشتر كار كنيد چون اعتمادبهنفس شما را زياد مي‌كند اما اگر در آن واحد مثلا در 3 جا كار مي‌كنيد حتما آن را كم كنيد چون تنش رواني را زياد مي‌كند.
قهوه كمتر بخوريد يك فنجان قهوه شيرين ممكن است افسردگي را دو برابر كند.
ورزش كنيد برايتان بسيار خوب است به طور منظم به ورزشي كه برايتان مناسب است بپردازيد.
تلويزيون كمتر تماشا كنيد. تماشاي تلويزيون اثر رخوت‌زا دارد و افسردگي را تشديد مي‌كند. رخوت و كمبود تحرك افسردگي را تشديد مي‌كند. تماشاي زياد تلويزيون درمان افسردگي را مشكل مي‌كند.
اگر سيگار مي‌كشيد بدانيد كه سيگار باعث تشديد افسردگي مي‌شود آن را ترك كنيد، اگر نمي‌توانيد حتما كمك بگيريد (پزشك و...) ترك سيگار به درمان افسردگي كمك زيادي مي‌كند.
كتاب‌هاي مناسب درباره افسردگي و راههاي مبارزه با آن را بخوانيد.
از عطرهاي مناسب استفاده كنيد برخي عطرها مانند گل ياس عملا تحرك فرد افسرده را بالا مي‌برد.
مصرف برخي داروها مانند داروهاي ضدفشار خون، ضدآلرژي و... افسردگي را تشديد مي‌كند. پركاري يا كم‌كاري غدد مانند تيروئيد نيز مي‌تواند باعث بروز افسردگي شود. از پزشك خود كمك بخواهيد.
شنيدن و نواختن موسيقي مناسب در بهبود افسردگي موثر است اثر ياد شده خصوصا زماني بيشترين تاثير را دارد كه فرد شخصا اقدام به نواختن موسيقي كند و از اين ميان سازهاي كوبه‌اي داراي بالاترين ميزان تاثيرگذاري هستند. يك روانپزشك نواختن موسيقي را شيوه‌اي جهت تخليه احساسات و هيجانات منفي و همچنين خاطرات ناخوشايند مي‌داند.
يكي ديگر از راههاي كاهش افسردگي استفاده از نور طبيعي است. نور به بهتر شدن كاركرد بدن كمك مي‌كند بنابراين به محض بيدار شدن، پرده‌ها را كنار بزنيد تا نور بيشتري به درون اتاق بتابد. از آن بهتر اين است كه هرچه سريع‌تر از منزل خارج شده و در معرض تابش نور خورشيد قرار بگيريد.
با كسي كه دوستش داريد در مورد موضوعي لذت‌بخش صحبت كنيد. يكي از سريع‌ترين راهها براي مبارزه با افسردگي ايجاد ارتباط با ديگران (افرادي كه به آنان علاقه‌مند هستيد) است از آنان دوري نكنيد.
بسيار مهم است كه بر فعاليت‌هاي اجتماعي خود بيفزاييد.
هرگاه احساس تنش مي‌كنيد از روش‌هاي خودآرام‌بخشي استفاده كنيد. نفس عميق و پرداختن به امور تفريحي مي‌تواند كمك‌كننده باشد.
لبخند بزنيد و تظاهر كنيد كه خوشحال هستيد. راست بايستيد و قامت خميده و افسرده‌وار به خود نگيريد. تحقيقات نشان مي‌دهند كه شكل چهره واقعا مي‌تواند نوع احساس انسان را تغيير دهد. وانمود كردن به تجربه يك حالت عاطفي، واقعا آن حالت را در شما ايجاد مي‌كند.
نسبت به يادگيري يك زبان خارجي اقدام كنيد. تجربه نشان مي‌دهد تلاش براي فراگيري زباني غير از زبان مادري ميزان اعتماد به‌نفس افراد را به شدت افزايش داده و در آنها ايجاد روحيه‌اي پرنشاط مي‌نمايد. امتحان كنيد.
اگرچه همه پزشكان با درمان بيماري افسردگي، آشنايي دارند، اما روانپزشكان در اين امر تخصص دارند. علاوه بر به كار بستن موارد فوق در صورت وجود نقص شيميايي موجود در افسردگي، عملي‌ترين و مهمترين راه درمان، استفاده از داروهاي ضدافسردگي است كه انواع مختلف دارند. هر بيمار ممكن است به يك يا چند نوع داروي خاص پاسخ مناسبي بدهد. به هر حال اكثريت قريب به اتفاق بيماران به يك مورد درمان دارويي همراه با بهره‌گيري از خدمات مشاوره و روان‌درماني پاسخ خواهند داد.