نام رسمی کشور :
جمهوري تركيه
(Republic of Turkey)
پایتخت :
آنكارا
زبان رسمی :
تركي ( رسمي ) ؛ كردي ( 20% ).
نوع حکومت :
جمهوري مبتنی بر رموکراسی پارلمانی
مذهب :
اسلام سني ( 67% )، اسلام شيعه ( 30% )، كليساهاي
مختلف مسيحي ( 3% )
واحد پول :
لیرترکیه(Turkish lira)
عضویت :
سازمان ملل متحد، پيمان آتلانتيك شمالي، سازمان همكاري
اقتصادي و توسعه، كنفرانس امنيت و همكاري در اروپا، شوراي اروپا، اتحادية
اروپاي غربي ( عضو وابسته ).
جمعیت :
68,893,918 نفر (July 2004 est.)
شهرهای عمده :
: استانبول, ازمير, آدانا, بورسا, غازي عينتاب, مرسين,
قيصريه, اسكيشهر, دياربكر, آنتاليا, صامسون, قونيه
امید طول عمر :
64سال
رشد سالانه جمعیت :
1.13%درصد (July 2004 est.)
مساحت :
780,580 کیلومتر مربع
خط ساحلی :
2,648 کیلومتر
مختصات جغرافیایی :
39 درجه شمالی و 35 درجه شرقی
حکومت :
450 عضو مجمع ملي با رأي تمامي افراد بالغ براي
پنج سال انتخاب ميشوند. رئيس جمهور( كه از سوي مجمع براي هفت سال انتخاب
ميگردد ) نخست وزير و كابينهاي را انتصاب ميكند كه از پشتيباني اكثريت
مجمع برخوردارند.
احزاب عمدة سياسي عبارتند از :
• حزب ميهن ( محافظهكار )
• حزب مردمگراي سوسيال دمكرات
• حزب راه راست
• حزب رفاه
• چپ دموكراتيك.
آموزش :
ميزان باسوادي : 7/80% ( 1989 ).
سنين تحصيل اجباري : بين 6 تا 14 سال؛ 5 سال تحصيل اجباري است.
تعداد دانشگاه : 29.
دفاع :
كل نيروهاي مسلح : 579،200 ( 1991 ).
بهعلاوة 120،000 ژاندارم.
خدمت سربازي : 18 ماه ( فقط در نيروي زميني ).
جغرافیا :
آن قسمت از تركيه كه در غرب داردانل قرار دارد به 5% كل
مساحت كشور، بخشي از اروپاست. تركيه آسيايي متشكل است از فلات مركزي
آناتولي و آبگيرهايش كه در شمال آن كوههاي پونتين, در جنوب آن كوههاي تودوس
و در شرق آن سلسله ارتفاعات مجاور قفقاز جاي دارد.
رودهاي مهم : فرات، دجله، قزل ايرماق، ساكاريا.
بلندترين نقطه : قلة آرارات، 5185 متر.
آب و هوا : نواحي ساحلي آب و هواي مديترانهاي دارد. آب و هواي مناطق
مركزي متنوع است و تابستانهاي خشك و بسيار گرم و زمستانهاي سرد و برفي
دارد.
اقتصاد :
بخش كشاورزي كمي زير نيمي از نيروي كار را در
بردارد. كشتهاي عمده شامل گندم، برنج، تنباكو و پنبه است. تنباكو و پنبه
هردو موجب ايجاد صنايع مهم پردازش شده است. منسوجات يك چهارم از صادرات
تركيه را تشكيل ميدهد. صنايع توليدي - به ويژه صنايع شيميايي و فولاد -
به سرعت رشد كرده است. منابع طبيعي شامل مس، زغالسنگ و كروم است. ميزان
بيكاري بالاست. پولي كه تركهاي شاغل در اروپاي غربي به كشور ميفرستند منبع
درآمد عمدة ارز خارجي است. توريسم اهميت فزايندهاي دارد.
تاریخ معاصر :
در آغاز قرن نوزدهم، امپراتوري عثماني از دانوب تا
عدن و از فرات تا الجزاير وسعت داشت. با اين حال، اين امپراتوري گرفتار
زوال درازمدتي در قدرت نظامي وسياسي و در وسعت بود تا جايي كه امپراتوري
عثماني « بيمار اروپا » تلقي شد و آيندة اين امپراتوري و سرزمينهايش در
بالكان به عنوان « مسئلة شرقي » موجب نگراني در قرن نوزدهم گرديد.
در 1908 قيام تركهاي جوان كوشيد تا جلو اين زوال را بگيرد، ولي شكست در
جنگهاي بالكان ( 1912 تا 1913 ) عملاً تركيه را از اروپا بيرون
راند.
اتحاد با آلمان در جنگ جهاني اول با شكست و از دست رفتن تمامي مناطق
غيرتركي پايان يافت و آيندة تركيه در خود آسيا زماني كه يونان مناطق اطراف
ازمير را فتح كرد و متفقين مناطق نفوذ ايجاد كردند زير سؤال رفت. ژنرال
مصطفي كمال ( 1881 تا 1938 ) - كه بعدها به آتاتورك ( پدر تركها ) مشهور
شد - به رهبري نيروهاي مقاومت در جنگ داخلي پرداخت و يونان را شكست داد.
مرزهاي كنوني تركيه در 1923 به موجب معاهدة لوزان مشخص شد. تركيه با الغاي
نظام سلطنتي ( 1922 ) تبديل به جمهوريي گشت كه آتاتورك آن را به صورت كشوري
غيرمذهبي و پيرو غرب درآورد. اسلام از حكومت تفكيك، الفباي لاتين جايگزين
حروف عربي، زبان تركي احياء و حجاب زنان ممنوع شد.
در 1945 ادعاهاي ارضي شوروي بر سرزمينهاي تركي مشوق ديدگاه طرفدار غرب شد، و
در 1952 تركيه به پيمان آتلانتيك شمالي پيوست و در 1960 عدنان مندرس, نخست
وزير، طي كودتايي نظامي سرنگون و به اتهام فساد و حكومت مغاير با قانون
اساسي به دار آويخته شد. در 1961 دولت غيرنظامي دوباره بر سركار آمد، ولي
تداوم خشونت و حكومت بيثمر موجب به دست گرفتن مجدد قدرت از سوي ارتش در
1980 شد.
در 1974 پس از سرنگوني پرزيدنت ماكاريوس در قبرس طي كودتايي با حمايت
يونان، تركيه به اين جزيره حمله كرد و حكومتي تركي در شمال اين كشور برقرار
ساخت ( 1975 ). اختلاف با يونان بر سر قبرس و همچنين سابقة حقوق بشر در
تركيه، به كوششهاي اين كشور در پيوستن به جامعة اروپا لطمه زده است.
در 1983 حكومت غيرنظامي جايگزين دولت نظامي شد. از آن زمان تركيه
حتيالامكان به اروپاي غربي نزديك شده، هرچند ظهور بنيادگرايي اسلامي در
اواخر دهة 1980 هويت اروپايي تركيه را زير سؤال برده است. از زمان انحلال
شوروي ( 1991 )، تركيه با جمهوريهاي شوروي سابق در آسياي ميانه، كه اكثراً
از لحاظ زبان و سنت تركي هستند، پيوندهاي اقتصادي و فرهنگي ايجاد كرده است.
ناآرامي در ميان كٌردهاي تركيه - در جنوب شرق - افزايش يافته است.