انتخابات ، فرایندی است که از طریق آن ، کسانی یک یا چند تن نامزد را برای انجام دادن کار معین ، بر می گزینند ؛ و در اصطلاح خاص ، گزینش نمایندگان برای مجلس قانون گذاری توسط مردم را انتخابات گویند . در کشورهایی که قانون اساسی بر آن ها حاکم است و جدایی قوای سه گانه ( تفکیک قوا ) وجود دارد ، قوه ی قانون گذاری با رای آزاد ، مخفی ، و مستقیم مردم انتخاب می شود . در چنین انتخاباتی ، برای آن که همه ی واجدان شرایط فرصت رای دادن داشته باشند ، رسم بر این است که رای گیری مدتی ، که معمولا" کم تر از یک روز نیست ، می انجامد . مقام های مسوول دولتی ، محل های رای گیر را که اغلب آموزشگاه ها و ساختمان های دولتی هستند ، تعیین می کنند و رای دهندگان ( کسانی که مطابق قانون واجد شرایط سنی ، عقلی ، و سیاسی و مدنی رای دهی هستند ) با در دست داشتن ورقه های رای ، آراء خود را در صندوق های لاک و مهر شده ، که هیئتی بر آن ها نظارت می کنند ، می ریزند و سپس صندوق ها را با تشریفات خاص باز می کنند و در حضور نامزدها یا نمایندگانشان آراء را می خوانند و می شمرند .
انتخابات انواع گوناگون دارد . هر رای دهنده مکن است فقط به یک نامزد رای بدهد یا به چند نفر ( به شرط اینکه چند کرسی نمایندگی وجود داشته باشد .) یا نامزدها را به ترتیب شایستگی در لیست قرار دهد . در بعضی از کشورهای دارای نظام فراگیر ( توتالیتر ) انتخابات (هایی ) کرده اند که در آن ها فقط نام یک نامزد در ورقه ی رای نوشته شده است . در این موارد رای دهنده باید یا به همان یک نامزد رای دهد یا رای ندهد. چنین انتخاباتی ، " انتخابات "به معنای رایج کلمه نیست .
در نظام های چند حزبی رای دهندگان معمولا" رای خود را به نامزدهای حزبی می دهند ، و از این جهت پیش از انتخابات در داخل حزب ها ، هیئت هایی نامزدهای حزبی را تعیین می کنند . در ایالات متحده امریکا ، که دو حزب بزرگ آن بایکدیگر اختلافات ایدئولوژیک ندارند ، در انتخابات تکیه بیشتر بر روی کسانی است که به نامزدی انتخاب می شوند . از این رو ، پیش از انتخابات عمومی ، به ویژه برای تعیین نامزد ریاست جمهوری و معاون او ، یک انتخابات داخلی در دو حزب صورت می گیرد که توجه فراوانی به آن می شود و اهمیت بسیار دارد .
انتخاباتی را که در آن رای دهندگان ، نمایندگان خود را مستقیم از میان نامزدها انتخاب کنند ، یک درجه ای می نامند و انتخاباتی را که در آن رای دهندگان نخست به کسانی رای دهند که آن کسان ، نمایندگان الی را از میان خود انتخاب کنند ، دو درجه ای نامند .
آن چه که در بحث انتخابات مهم می نماید ، تبلیغات و تمهیدات پیش از آن است که به وضوح مشخص می کند نظام سیاسی تا چه اندازه خود ؛ آزاد است و تا چه اندازه به قانون اساسی نظام خود پای بند است و بدان عمل می کند ؟!
به طور مثال ؛ وقتی که شرایط تبلیغ برای همه کاندیداها مساوی و برابر نباشد ، و هر کاندیدایی به دلیل توانایی مالی و یا حمایت پنهان و آشکار مالی و تبلیغاتی از سوی نظام حاکم و زیرمجموعه های سیاسی - فرهنگی آن ، به بهترین وجه تبلیغ کند و هرکاندیدایی که مستقل باشد و شخصا" بضاعت مالی برای تبلیغ نداشته باشد و از سوی هیچ جناح سیاسی و یا حمایت های دولت و نظام حاکم ، مورد توجه قرار نگیرد ، قطعا" تبلیغاتی بسیار ضعیف خواهد داشت و نخواهد توانست آن گونه که باید اهداف و برنامه های خودش را برای مردم توضیح دهد . از سویی وقتی که کل انتخابات و تبلیغات آن تنها برای انتخاب افرادی از پیش تعیین شده توسط نظام سیاسی حاکم باشد ، به هیچ وجه مشمول تعریف واقعی وقانونی و علمی انتخابات نخواهد بود .
انتخابات انواع گوناگون دارد . هر رای دهنده مکن است فقط به یک نامزد رای بدهد یا به چند نفر ( به شرط اینکه چند کرسی نمایندگی وجود داشته باشد .) یا نامزدها را به ترتیب شایستگی در لیست قرار دهد . در بعضی از کشورهای دارای نظام فراگیر ( توتالیتر ) انتخابات (هایی ) کرده اند که در آن ها فقط نام یک نامزد در ورقه ی رای نوشته شده است . در این موارد رای دهنده باید یا به همان یک نامزد رای دهد یا رای ندهد. چنین انتخاباتی ، " انتخابات "به معنای رایج کلمه نیست .
در نظام های چند حزبی رای دهندگان معمولا" رای خود را به نامزدهای حزبی می دهند ، و از این جهت پیش از انتخابات در داخل حزب ها ، هیئت هایی نامزدهای حزبی را تعیین می کنند . در ایالات متحده امریکا ، که دو حزب بزرگ آن بایکدیگر اختلافات ایدئولوژیک ندارند ، در انتخابات تکیه بیشتر بر روی کسانی است که به نامزدی انتخاب می شوند . از این رو ، پیش از انتخابات عمومی ، به ویژه برای تعیین نامزد ریاست جمهوری و معاون او ، یک انتخابات داخلی در دو حزب صورت می گیرد که توجه فراوانی به آن می شود و اهمیت بسیار دارد .
انتخاباتی را که در آن رای دهندگان ، نمایندگان خود را مستقیم از میان نامزدها انتخاب کنند ، یک درجه ای می نامند و انتخاباتی را که در آن رای دهندگان نخست به کسانی رای دهند که آن کسان ، نمایندگان الی را از میان خود انتخاب کنند ، دو درجه ای نامند .
آن چه که در بحث انتخابات مهم می نماید ، تبلیغات و تمهیدات پیش از آن است که به وضوح مشخص می کند نظام سیاسی تا چه اندازه خود ؛ آزاد است و تا چه اندازه به قانون اساسی نظام خود پای بند است و بدان عمل می کند ؟!
به طور مثال ؛ وقتی که شرایط تبلیغ برای همه کاندیداها مساوی و برابر نباشد ، و هر کاندیدایی به دلیل توانایی مالی و یا حمایت پنهان و آشکار مالی و تبلیغاتی از سوی نظام حاکم و زیرمجموعه های سیاسی - فرهنگی آن ، به بهترین وجه تبلیغ کند و هرکاندیدایی که مستقل باشد و شخصا" بضاعت مالی برای تبلیغ نداشته باشد و از سوی هیچ جناح سیاسی و یا حمایت های دولت و نظام حاکم ، مورد توجه قرار نگیرد ، قطعا" تبلیغاتی بسیار ضعیف خواهد داشت و نخواهد توانست آن گونه که باید اهداف و برنامه های خودش را برای مردم توضیح دهد . از سویی وقتی که کل انتخابات و تبلیغات آن تنها برای انتخاب افرادی از پیش تعیین شده توسط نظام سیاسی حاکم باشد ، به هیچ وجه مشمول تعریف واقعی وقانونی و علمی انتخابات نخواهد بود .