[You must be registered and logged in to see this image.]
ایده اولیه مراكز آموزشی مهارت‌های رفتاری كودكان و نوجوانان (فرآموز)، از آنچه در مدارس انگلستان اجرا می‌شود با كمی تغییرات و بومی‌سازی به ایران آمده است.
اداره كل سلامت شهرداری تهران در 5 مركز، آموزشی به نام فرآموز یا بدون اختصار (مركز آموزشی مهارت‌های رفتاری كودكان و نوجوانان) راه‌اندازی كرده است تا به آموزش و پرورش كمكی كرده باشد تا بچه‌ها چند مهارت را كه برای زندگی ضروری است یاد بگیرند. معاونت اجتماعی و اداره كل سلامت شهرداری تهران از میان سر فصل‌های مهارت‌های هفتگانه سازمان بهداشت جهانی مباحث پیشگیری از استعمال مواد‌مخدر و سیگار، خودشناسی و ارتقاي عزت نفس و كنترل خشم را به كودكان یاد می‌دهد.
مركز فرآموز بهاران روبه‌روی ریل‌های راه‌آهن است و تا همین چند وقت پیش شب‌ها كه چراغ ساختمان فرآموز روشن می‌ماند معتادها كنار ریل مشغول مصرف مواد‌مخدر به شكل‌های مختلف می‌شدند. از اين‌رو فرآموز منطقه 17 تهران به موضوع مبارزه با مواد‌مخدر اختصاص یافته است.
مهارت نه گفتن در سنین كودكی به‌دست می‌آید. نقص در این مهارت است كه باعث شده بسیاری با یك تعارف خشك و خالی سیگار، سالیان سال گرفتار می‌شوند. این مهارت در مدارس و فرآموزهای شهرداری آموزش داده می‌شود.
آموزش مقابله با اعتیاد، به‌صورت غیر مستقیم داده می‌شود و در قالب مهارت نه گفتن به‌عنوان یك عامل توانمند‌ساز. این مركز با رویكرد محله‌محوری راه‌اندازی شده است و فقط به‌دنبال مشخصا آموزش كنترل رفتار پر خطر نیست بلكه به‌دنبال انتقال مهارت‌های زندگی به بچه‌ها است. مهم‌ترین این مهارت‌ها نه گفتن به پیشنهاد‌هایی است كه بچه‌ها می‌دانند اشتباه است. بی‌شك اگر بچه‌ها بتوانند بگویند نه، بعدها می‌توانند در برخورد با رفتار پرخطری مثل اعتیاد و یا سیگار مقاوم‌تر باشند.
آرش پژمان، مدیر فرآموز میدان بهاران در مورد این مركز می‌گوید: بیش از اینكه مركز فرآموز بهاران را راه‌اندازی كنیم یك پروژه تحقیقاتی انجام دادیم تا ببینیم چه موضوعی برای بچه‌های این بخش از شهر مناسب‌تر است. تیم تحقیقاتی به این نتیجه رسید كه در این منطقه از شهر حرف اول را مواد‌مخدر و اعتیاد می‌زند. اكثریت بچه‌های این منطقه به نوعی در منطقه و یا مناطق همجوار از طریق بستگان درجه یك و دو و همسایه‌ها با مواد‌مخدر ارتباط دارند.
عمده مشكل خانواده‌ها نیز این است كه در یك ساختمان دوطبقه كلنگی چندین خانوار در كنار هم زندگی می‌كنند و نمی‌توانند از مشكلات همدیگر دور باشند. در این مجموعه كوچك قطعا یكی از آنها معتاد به مواد‌مخدر است. بنابراین بچه‌ها با مواد‌مخدر آشنا هستند و دیگر نیازی به آشنایی ندارند به همین دلیل برنامه‌ریزی‌هایی انجام دادیم كه آنها را با مضرات و آسیب‌های مواد‌مخدر آشنا كنیم.
در این كارگاه‌ها به بچه‌ها گفته می‌شود كه آنها می‌توانند با شناخت توانایی‌های خود و اثرات بد مواد‌مخدر پدرشان را مجبور به ترك كنند. به اعتقاد آرش پژمان، بچه‌ها علاوه بر آشنایی با تبعات جسمی مواد‌مخدر و سیگار باید با آسیب‌های اجتماعی آن نیز آشنا شوند. بچه‌ها می‌توانند والدینشان را متقاعد كنند كه آنها جزئی از جامعه هستند و نباید قوانین آن را زیر پا بگذارند. تك و تنها در بیابان زندگی نمی‌كنند كه بخواهند هر كاری كه دلشان خواست انجام دهند. مسئولیت‌پذیری نیز از جمله مواردی است كه بچه‌ها به پدر و مادرشان می‌توانند گوشزد كنند.
در این فرآموز نیز بچه‌ها خودشان راه حل پیشنهاد می‌دهند از همان اتاق نمایش گرفته تا اتاق مار و پله. در اتاق نمایش با حضور 2شخصیت معتاد و سالم، نمایشی اجرا می‌شود تا بچه‌ها از نزدیك با مسئله مواد‌مخدر و معتادها آشنا شوند. این نمایش درونمایه طنز دارد. بچه‌ها به او پیشنهاد می‌دهند كه چه كارهایی را بكند یا نكند تا درگیر اعتیاد نشود. بچه‌ها می‌گویند شما آن روز كه دوست معتادت سیگار را به تو تعارف كرد نباید قبول می‌كردی. تو می‌توانستی بگویی نه. بچه‌ها با توصیه‌هایی كه به فرد معتاد می‌كنند در ناخودآگاهشان نه گفتن به مواد‌مخدر را برای خودشان تكلیف می‌كنند. همزاد پنداری با فرد معتاد تاثیرات خودش را می‌گذارد.
این توصیه‌ها را خود بچه‌ها پیدا می‌كنند فقط باید‌ها و نباید‌ها در قالب كلی از زبان شخصیت‌های داستان ارائه می‌شود. بچه‌ها را وارد بحث می‌كنند. پیشنهادهای بچه‌ها هم ثبت می‌شود و در كلاس‌های بعدی استفاده می‌شود.
اتاق بعدی اتاق زنبورهایی است كه بالای گل‌های خشخاش پرواز می‌كنند. هر زنبور داستان خودش را برای معتاد شدن یا نشدن دارد. بچه‌ها این داستان‌ها را از خودشان می‌سازند. در اتاق نمایش فیلم، از انیمیشن‌های تهيه شده توسط ستاد مواد‌مخدر و هر گونه فیلمی كه برای این سنین مناسب است استفاده می‌شود.
كارگاه نقاشی ملاك ارزیابی فرآموز بهاران است. سوژه نقاشی‌ها آدم سالم و معتاد است و مقایسه آنها. در بیشتر نقاشی‌ها بچه‌ها معتادها را با رنگ‌های تیره و افراد سالم را با رنگ‌های روشن می‌كشند. بچه‌ها انسان سالم را تنها كشیده‌اند و انسان معتاد را در كنار چند نفر دیگر كشیده‌اند. بچه‌ها براساس تجربیات خود قائل به عامل بیرونی برای معتاد‌شدن هستند. دو، سه مورد از نقاشی‌های تأمل‌برانگیز را بچه‌هایی كشیده‌اند كه اعتیاد به آنها نزدیك‌تر است. این افراد به مراكز مشاوره در خانه‌های سلامت مناطق معرفی شده‌اند.
كل آموزش‌هایی كه در فرآموزهای شهر تهران داده می‌شود به‌صورت یك بسته آموزشی باید دیده شود. بچه‌ها در هر مركز با یك مهارت هر چند كوتاه آشنا می‌شوند. در یك مرحله كنترل خشم را یاد می‌گیرند و در مرحله دیگر مهارت نه گفتن را یاد می‌گیرند و در مرحله بعد عزت نفس‌شان را افزایش می‌دهند. در نهایت این آموزش‌ها منجر به ایجاد دید جدید در كودكان می‌شود.
لیلا ملكی، مسئول هماهنگی این فرآموز در مورد این مركز می‌گوید: این منطقه بسیار مستعد به اعتیاد و ناهنجاری‌های وابسته به آن است. از میان 30 كودكی كه در خانه اسباب‌بازی با آنها كار می‌كنم حدود 10 نفر حتما پدر و مادرشان بر اثر مواد‌مخدر یا معتاد جدا شده‌اند. این آمار تقریبی در مورد تابستان است كه تعداد بچه‌ها كمتر از روزهای دیگر سال است.
او می‌گوید: من خیلی ناراحتم از اینكه این امكانات در این منطقه وجود دارد ولی به دلیل ضعف در اطلاع رسانی مراجعه‌كننده كم است. بیشتر بچه‌ها از پایگاه بسیج و مدارس به اینجا آورده می‌شوند. برای خانه‌های اسباب بازی هم هر كسی می‌تواند از اهالی محل مراجعه كند.
وی در مورد استقبال مدارس می‌گوید كه استقبال مدارس زیاد خوب نیست. منظور او بیشتر این است كه با توجه به جمعیتی كه این منطقه دارد تعداد كمی از بچه‌ها به این كلاس‌ها آورده می‌شوند. به اعتقاد ملكي با توجه به اینكه اكثر مدارس دو‌شیفته هستند و در هر شیفت حدود 700 نفر دانش‌آموز دارند نمی‌بایست یك لحظه هم بیكار بود.
برای خیلی از مدارس این منطقه، هزینه رفت‌وآمد بچه‌ها به این مركز زیاد است و بسیاری از این مدارس به این دلیل از این كار سر باز می‌زنند. تا به حال هم چند بار مدیران مدارس را در عمل انجام شده قرار دادیم و با هزینه شخصی بچه‌ها را برای آموزش به اینجا آوردیم ولی مسئله این است كه نمی‌توان به این روش ادامه داد چون تعداد بچه‌های این منطقه زیاد است. نیاز بچه‌ها ایجاب می‌كند برای رفت‌وآمد بچه‌ها به مركز چاره‌ای اندیشیده شود.
همسایه‌ها و پدر و مادران معتاد همیشه سر جای خود هستند و بچه‌ها بعد از چند ساعت آموزش باز به همان محیط همیشگی باز می‌گردند. ولی با این حال لیلا ملكی، مسئول هماهنگی فرآموز بهاران در مورد میزان مؤثر بودن این كارگاه‌های آموزشی می‌گوید كه وجود فرآموز اعتیاد برای بچه‌های این منطقه بسیار مناسب است. وی می‌گوید: تجربه ما نشان داده كه این آموزش‌ها هر چند كم، تاثیر خود را می‌گذارد. این آموزش‌ها در كنار آموزش‌های مدرسه، كودكان را هر چند محدود برای نه گفتن آماده‌تر می‌كند. بچه‌های این منطقه در مورد مضرات مواد‌مخدر كمتر می‌شنوند. باید پذیرفت كه بالاخره باید از یك جا شروع كرد.
ایده اولیه مراكز آموزشی مهارت‌های رفتاری كودكان و نوجوانان (فرآموز)، از آنچه در مدارس انگلستان اجرا می‌شود با كمی تغییرات و بومی‌سازی به ایران آمده است.
اداره كل سلامت شهرداری تهران در 5 مركز، آموزشی به نام فرآموز یا بدون اختصار (مركز آموزشی مهارت‌های رفتاری كودكان و نوجوانان) راه‌اندازی كرده است تا به آموزش و پرورش كمكی كرده باشد تا بچه‌ها چند مهارت را كه برای زندگی ضروری است یاد بگیرند. معاونت اجتماعی و اداره كل سلامت شهرداری تهران از میان سر فصل‌های مهارت‌های هفتگانه سازمان بهداشت جهانی مباحث پیشگیری از استعمال مواد‌مخدر و سیگار، خودشناسی و ارتقاي عزت نفس و كنترل خشم را به كودكان یاد می‌دهد.
مركز فرآموز بهاران روبه‌روی ریل‌های راه‌آهن است و تا همین چند وقت پیش شب‌ها كه چراغ ساختمان فرآموز روشن می‌ماند معتادها كنار ریل مشغول مصرف مواد‌مخدر به شكل‌های مختلف می‌شدند. از اين‌رو فرآموز منطقه 17 تهران به موضوع مبارزه با مواد‌مخدر اختصاص یافته است.
مهارت نه گفتن در سنین كودكی به‌دست می‌آید. نقص در این مهارت است كه باعث شده بسیاری با یك تعارف خشك و خالی سیگار، سالیان سال گرفتار می‌شوند. این مهارت در مدارس و فرآموزهای شهرداری آموزش داده می‌شود.
آموزش مقابله با اعتیاد، به‌صورت غیر مستقیم داده می‌شود و در قالب مهارت نه گفتن به‌عنوان یك عامل توانمند‌ساز. این مركز با رویكرد محله‌محوری راه‌اندازی شده است و فقط به‌دنبال مشخصا آموزش كنترل رفتار پر خطر نیست بلكه به‌دنبال انتقال مهارت‌های زندگی به بچه‌ها است. مهم‌ترین این مهارت‌ها نه گفتن به پیشنهاد‌هایی است كه بچه‌ها می‌دانند اشتباه است. بی‌شك اگر بچه‌ها بتوانند بگویند نه، بعدها می‌توانند در برخورد با رفتار پرخطری مثل اعتیاد و یا سیگار مقاوم‌تر باشند.
آرش پژمان، مدیر فرآموز میدان بهاران در مورد این مركز می‌گوید: بیش از اینكه مركز فرآموز بهاران را راه‌اندازی كنیم یك پروژه تحقیقاتی انجام دادیم تا ببینیم چه موضوعی برای بچه‌های این بخش از شهر مناسب‌تر است. تیم تحقیقاتی به این نتیجه رسید كه در این منطقه از شهر حرف اول را مواد‌مخدر و اعتیاد می‌زند. اكثریت بچه‌های این منطقه به نوعی در منطقه و یا مناطق همجوار از طریق بستگان درجه یك و دو و همسایه‌ها با مواد‌مخدر ارتباط دارند.
عمده مشكل خانواده‌ها نیز این است كه در یك ساختمان دوطبقه كلنگی چندین خانوار در كنار هم زندگی می‌كنند و نمی‌توانند از مشكلات همدیگر دور باشند. در این مجموعه كوچك قطعا یكی از آنها معتاد به مواد‌مخدر است. بنابراین بچه‌ها با مواد‌مخدر آشنا هستند و دیگر نیازی به آشنایی ندارند به همین دلیل برنامه‌ریزی‌هایی انجام دادیم كه آنها را با مضرات و آسیب‌های مواد‌مخدر آشنا كنیم.
در این كارگاه‌ها به بچه‌ها گفته می‌شود كه آنها می‌توانند با شناخت توانایی‌های خود و اثرات بد مواد‌مخدر پدرشان را مجبور به ترك كنند. به اعتقاد آرش پژمان، بچه‌ها علاوه بر آشنایی با تبعات جسمی مواد‌مخدر و سیگار باید با آسیب‌های اجتماعی آن نیز آشنا شوند. بچه‌ها می‌توانند والدینشان را متقاعد كنند كه آنها جزئی از جامعه هستند و نباید قوانین آن را زیر پا بگذارند. تك و تنها در بیابان زندگی نمی‌كنند كه بخواهند هر كاری كه دلشان خواست انجام دهند. مسئولیت‌پذیری نیز از جمله مواردی است كه بچه‌ها به پدر و مادرشان می‌توانند گوشزد كنند.
در این فرآموز نیز بچه‌ها خودشان راه حل پیشنهاد می‌دهند از همان اتاق نمایش گرفته تا اتاق مار و پله. در اتاق نمایش با حضور 2شخصیت معتاد و سالم، نمایشی اجرا می‌شود تا بچه‌ها از نزدیك با مسئله مواد‌مخدر و معتادها آشنا شوند. این نمایش درونمایه طنز دارد. بچه‌ها به او پیشنهاد می‌دهند كه چه كارهایی را بكند یا نكند تا درگیر اعتیاد نشود. بچه‌ها می‌گویند شما آن روز كه دوست معتادت سیگار را به تو تعارف كرد نباید قبول می‌كردی. تو می‌توانستی بگویی نه. بچه‌ها با توصیه‌هایی كه به فرد معتاد می‌كنند در ناخودآگاهشان نه گفتن به مواد‌مخدر را برای خودشان تكلیف می‌كنند. همزاد پنداری با فرد معتاد تاثیرات خودش را می‌گذارد.
این توصیه‌ها را خود بچه‌ها پیدا می‌كنند فقط باید‌ها و نباید‌ها در قالب كلی از زبان شخصیت‌های داستان ارائه می‌شود. بچه‌ها را وارد بحث می‌كنند. پیشنهادهای بچه‌ها هم ثبت می‌شود و در كلاس‌های بعدی استفاده می‌شود.
اتاق بعدی اتاق زنبورهایی است كه بالای گل‌های خشخاش پرواز می‌كنند. هر زنبور داستان خودش را برای معتاد شدن یا نشدن دارد. بچه‌ها این داستان‌ها را از خودشان می‌سازند. در اتاق نمایش فیلم، از انیمیشن‌های تهيه شده توسط ستاد مواد‌مخدر و هر گونه فیلمی كه برای این سنین مناسب است استفاده می‌شود.
كارگاه نقاشی ملاك ارزیابی فرآموز بهاران است. سوژه نقاشی‌ها آدم سالم و معتاد است و مقایسه آنها. در بیشتر نقاشی‌ها بچه‌ها معتادها را با رنگ‌های تیره و افراد سالم را با رنگ‌های روشن می‌كشند. بچه‌ها انسان سالم را تنها كشیده‌اند و انسان معتاد را در كنار چند نفر دیگر كشیده‌اند. بچه‌ها براساس تجربیات خود قائل به عامل بیرونی برای معتاد‌شدن هستند. دو، سه مورد از نقاشی‌های تأمل‌برانگیز را بچه‌هایی كشیده‌اند كه اعتیاد به آنها نزدیك‌تر است. این افراد به مراكز مشاوره در خانه‌های سلامت مناطق معرفی شده‌اند.
كل آموزش‌هایی كه در فرآموزهای شهر تهران داده می‌شود به‌صورت یك بسته آموزشی باید دیده شود. بچه‌ها در هر مركز با یك مهارت هر چند كوتاه آشنا می‌شوند. در یك مرحله كنترل خشم را یاد می‌گیرند و در مرحله دیگر مهارت نه گفتن را یاد می‌گیرند و در مرحله بعد عزت نفس‌شان را افزایش می‌دهند. در نهایت این آموزش‌ها منجر به ایجاد دید جدید در كودكان می‌شود.
لیلا ملكی، مسئول هماهنگی این فرآموز در مورد این مركز می‌گوید: این منطقه بسیار مستعد به اعتیاد و ناهنجاری‌های وابسته به آن است. از میان 30 كودكی كه در خانه اسباب‌بازی با آنها كار می‌كنم حدود 10 نفر حتما پدر و مادرشان بر اثر مواد‌مخدر یا معتاد جدا شده‌اند. این آمار تقریبی در مورد تابستان است كه تعداد بچه‌ها كمتر از روزهای دیگر سال است.
او می‌گوید: من خیلی ناراحتم از اینكه این امكانات در این منطقه وجود دارد ولی به دلیل ضعف در اطلاع رسانی مراجعه‌كننده كم است. بیشتر بچه‌ها از پایگاه بسیج و مدارس به اینجا آورده می‌شوند. برای خانه‌های اسباب بازی هم هر كسی می‌تواند از اهالی محل مراجعه كند.
وی در مورد استقبال مدارس می‌گوید كه استقبال مدارس زیاد خوب نیست. منظور او بیشتر این است كه با توجه به جمعیتی كه این منطقه دارد تعداد كمی از بچه‌ها به این كلاس‌ها آورده می‌شوند. به اعتقاد ملكي با توجه به اینكه اكثر مدارس دو‌شیفته هستند و در هر شیفت حدود 700 نفر دانش‌آموز دارند نمی‌بایست یك لحظه هم بیكار بود.
برای خیلی از مدارس این منطقه، هزینه رفت‌وآمد بچه‌ها به این مركز زیاد است و بسیاری از این مدارس به این دلیل از این كار سر باز می‌زنند. تا به حال هم چند بار مدیران مدارس را در عمل انجام شده قرار دادیم و با هزینه شخصی بچه‌ها را برای آموزش به اینجا آوردیم ولی مسئله این است كه نمی‌توان به این روش ادامه داد چون تعداد بچه‌های این منطقه زیاد است. نیاز بچه‌ها ایجاب می‌كند برای رفت‌وآمد بچه‌ها به مركز چاره‌ای اندیشیده شود.
همسایه‌ها و پدر و مادران معتاد همیشه سر جای خود هستند و بچه‌ها بعد از چند ساعت آموزش باز به همان محیط همیشگی باز می‌گردند. ولی با این حال لیلا ملكی، مسئول هماهنگی فرآموز بهاران در مورد میزان مؤثر بودن این كارگاه‌های آموزشی می‌گوید كه وجود فرآموز اعتیاد برای بچه‌های این منطقه بسیار مناسب است. وی می‌گوید: تجربه ما نشان داده كه این آموزش‌ها هر چند كم، تاثیر خود را می‌گذارد. این آموزش‌ها در كنار آموزش‌های مدرسه، كودكان را هر چند محدود برای نه گفتن آماده‌تر می‌كند. بچه‌های این منطقه در مورد مضرات مواد‌مخدر كمتر می‌شنوند. باید پذیرفت كه بالاخره باید از یك جا شروع كرد.