[You must be registered and logged in to see this link.]شهر خوی با پیشینه تاریخی طولانی، موقعیت طبیعی و جغرافیایی کم نظیر، ریشه های فرهنگی عمیق، قابلیت های اقتصادی فراوان و جمعیتی روز افزون، در حال حاضر دارای کالبدی در خور ویژگی های مهم است. طی سالیان طولانی، مهمترین مرکز فعالیت و تجارت در سطح فرا منطقه ای بوده و با داشتن بازاری فعال و زنده و در حال رشد از شهرهای مهم شمال استان به شمار رفته و شهرهای ماکو، شوط، سیه چشمه، قره ضیاء الدین، پلدشت سلماس و بخش های مجاور را از لحاظ خدماتی، درمانی، ورزشی و اداری را پوشش می دهد.
شناخت تاریخچه
شهر خوی که نام باستانی پهلوی آن گواه دیرینگی تمدن در آن است، در زیر پای رشته کوههای سر به فلک کشیده » اورین « قرار دارد، نام این کوه هم از زبان پهلوی و منسوب به » اور « صورت کهنه ابر است. در سایه همین کوه است که جلگه خوی بعد از کرانه های دریای خزر پرباران ترین مناطق ایران است و به همین سبب از کهن ترین روزگاران آباد و مسکون بوده است.
ویژگی دیگر رشته کوههای اورین این است که همواره مرزگاه طبیعی اقوام ساکن دو سوی آن بوده و شهر خوی در کنار آن بیش از هزار سال شاهد جنگ ها و مهاجرت ها و پذیرایی کاروان ها بوده و همچون مرزبان وفاداری در برابر هجوم ها ایستاده و زخم ها خورده است.
آخرین سال های طلایی خوی در دوره کریم خان زند بود که امیران دنبلی )احمد خان و حسین خان (در خوی امارت داشتند و شهرهای مجاور را تابع خوی کردند و آن را به صورت یکی از شهرهای مهم و معروف آن عصر درآوردند. از یک سو با برقراری عدالت اجتماعی و تأمین امنیت کاروان ها و جمع آوری مالیات از شهرهای مجاور، اقتصاد خوی را رونق بخشیدند و از دیگر سو با جلب شاعران و ادیبان و دانشمندان به این شهر و حمایت از آن ها یک کانون مهم فرهنگی به وجود آوردند.
شهر خوی بارها از آبادی و رونق و ثروت برخوردار بوده و متون تاریخی از اهمیت و اعتبار آن و رفاه مردمش حکایت ها دارند و » زرخوی « ، » دیبای خوی « و » گل سرخوی « مضامین زیبایی در اشعار شاعران پدید آورده است. اما با کوشش مداوم دنبلی ها و عباس میرزا در آبادانی خوی این شهر به جایی رسید که آن را » عروس شهرهای ایران « نامیدند و در دوره قاجاریه که هر یک از شهرها لقبی داشتند، خوی لقب » دارالصفا « یافت. تا عباس میرزا زنده بود حکومت خوی با او یا با دایی اش امیرخان سردار بود، بعد از آن هم یکی از پسران پادشاه وقت از تهران فرمان حکومت خوی را دریافت می کرد.
وجه تسمیه
شهر خوی به دلیل دارا بودن استعدادهای طبیعی یکی از سکونتگاههای ایرانیان باستان بوده است. موقعیت استقرار آن در این نقطه از ایران زمین که با مرزهای بیگانه بخصوص روم باستان نزدیکی داشته است بطور یقین در همه ادوار تاریخی یکی از نقاط سرحدی ایران بشمار می رفته است.
مدارک تاریخی نشان می دهد که از زمان های بسیار قدیم حتی قبل از اسلام نیز شهری بنام خوی در این دشت وجود داشته است، منتهی این شهر نیز مثل اغلب شهرهای قدیمی درکش و قوس تاریخ افتاده و زمانی در اوج ترقی و زمانی دیگر در فتور انحطاط بسر برده است در باب وجه تسمیه خوی اقوال مختلفی ذکر شده ولی آنچه به نظر صحیح می رسد استنباط آقای دکتر عباس زریاب خوئی می باشد که در مجله یغما سال 1345 شماره 8 ذکر شده است » باملاحظه این که شهر خوی جزو ماد صغیر بوده می توان نتیجه گرفت که ساکنان اولیه خوی نیز از مادها ) یعنی از کردها ( بودند و ایشان مسکن اولیه خود را به مناسبت وجود معادن نمک در این ناحیه به همین نام خوی نامیده اند. امروزه نیز کردان برای نمک لفظ خوی یا مشابه آن را استعمال می کنند.«
علت ایجاد شهر
موقعیت استراتژیک این شهر در یکی از کانون های مهم مرزی که طی تاریخ همیشه به عنوان مرکز حمله دشمن از اهمیت برخوردار بوده است.
وجود سرزمین حاصلخیز و منابع بالقوه آب و خاک که خود در حد پتانسیل های موجود جذب جمعیت بوده است. چه بعد از هر بار تخریب در نتیجه زلزله و قتل عام در جنگ و جدال منطقه ای به دلیل وجود استعدادهای خداداد بار دیگر شهر قد راست کرده و غبار ملال را از چهره خود زدوده است.
استقرار این شهر بر سر راه ابریشم که یکی از بزرگترین شریان های ارتباطی شرق و غرب بوده و شهر خوی به عنوان مرکز تجمیع و توزیع کالا عملکرد دوسویه داشته است.
علت انحطاط شهر:
- وقوع چندین زلزله مخرب که بارها شهر را خالی از سکنه نموده به شرحی که در متن تاریخ خوی بیان گردید.
- وقوع جنگ های عدیده با دولت عثمانی که طی این نبردها خوی 22 بار دست به دست شده است.
-وقوع نزاع های محلی مردم خوی با کردان که به وسیله ابادی بیگانه تحریک می شدند و دست به قتل و غارت و کشتار هم میهنان خود می زدند.
- وقوع جنگ های مذهبی بین اقلیت های مسیحی و مسلمان که در این نبردها ارامنه داعیه تشکیل دولت ارمنستان بزرگ را داشته و سرانجام شهر خوی از وجود آنان خالی شد.
- اشغال خوی به وسیله قوای روس که حتی بعد از انعقاد قرارداد ننگین ترکمان چای به عنوان تضمین پرداخت غرامت در اشغال آنان همچنان باقی ماند.
- گشایش کانال سوئز که راه لندن به هند را 750 کیلومتر کوتاهتر کرد و تجار جاده ابریشم ترجیح دادند از این آبراه به زندگی تجاری خود ادامه دهند.
- وجود چند وبا و بیماری همه گیر که جمعیت کثیری از سکنه شهر را تلف نمود.
- تغییر اساسی در سیستم حمل و نقل و وسائل ارتباطی که این امر نیز از رونق تجاری این شهر با عملکرد منطقه ای و ملی بوجه محسوسی کاست.
توسعه شهر در 35 ساله اخیر:
شهر خوی طی 35 ساله گذشته همزمان با توسعه شهر نشینی در ایران گسترش یافته است جمعیت این شهر که در سال 1335 شمسی 34491 نفر بوده در سال 1336 بالغ بر 115343 نفر گردیده و طبق برآوردهای انجام شده این شهر در سال 1370 دارای 144945 نفر جمعیت می باشد. با این ملاحظه جمعیت شهر طی 35 سال گذشته 2/4 برابر گردیده و در فاصله بین هر یک از دهه های سرشماری علاوه بر رشد طبیعی جمعیت تعدادی مهاجر نیز به ساکنان شهر اضافه شده است. منتها طی 20 ساله گذشته آهنگ رشد سریعتر بوده به طوری که شهر خوی در فاصله سال های 1350 اخرین بازمانده برج و باروی خود را از دروازه های آن که در جنوب بازار واقع به عنوان یک اثر تاریخی محافظت می شود.برای شنیدن و دانلود صوت مورد نظر به سایت رادیو اینترنتی ایران صدا به این آدرس مراجعه نمایید..
شناخت تاریخچه
شهر خوی که نام باستانی پهلوی آن گواه دیرینگی تمدن در آن است، در زیر پای رشته کوههای سر به فلک کشیده » اورین « قرار دارد، نام این کوه هم از زبان پهلوی و منسوب به » اور « صورت کهنه ابر است. در سایه همین کوه است که جلگه خوی بعد از کرانه های دریای خزر پرباران ترین مناطق ایران است و به همین سبب از کهن ترین روزگاران آباد و مسکون بوده است.
ویژگی دیگر رشته کوههای اورین این است که همواره مرزگاه طبیعی اقوام ساکن دو سوی آن بوده و شهر خوی در کنار آن بیش از هزار سال شاهد جنگ ها و مهاجرت ها و پذیرایی کاروان ها بوده و همچون مرزبان وفاداری در برابر هجوم ها ایستاده و زخم ها خورده است.
آخرین سال های طلایی خوی در دوره کریم خان زند بود که امیران دنبلی )احمد خان و حسین خان (در خوی امارت داشتند و شهرهای مجاور را تابع خوی کردند و آن را به صورت یکی از شهرهای مهم و معروف آن عصر درآوردند. از یک سو با برقراری عدالت اجتماعی و تأمین امنیت کاروان ها و جمع آوری مالیات از شهرهای مجاور، اقتصاد خوی را رونق بخشیدند و از دیگر سو با جلب شاعران و ادیبان و دانشمندان به این شهر و حمایت از آن ها یک کانون مهم فرهنگی به وجود آوردند.
شهر خوی بارها از آبادی و رونق و ثروت برخوردار بوده و متون تاریخی از اهمیت و اعتبار آن و رفاه مردمش حکایت ها دارند و » زرخوی « ، » دیبای خوی « و » گل سرخوی « مضامین زیبایی در اشعار شاعران پدید آورده است. اما با کوشش مداوم دنبلی ها و عباس میرزا در آبادانی خوی این شهر به جایی رسید که آن را » عروس شهرهای ایران « نامیدند و در دوره قاجاریه که هر یک از شهرها لقبی داشتند، خوی لقب » دارالصفا « یافت. تا عباس میرزا زنده بود حکومت خوی با او یا با دایی اش امیرخان سردار بود، بعد از آن هم یکی از پسران پادشاه وقت از تهران فرمان حکومت خوی را دریافت می کرد.
وجه تسمیه
شهر خوی به دلیل دارا بودن استعدادهای طبیعی یکی از سکونتگاههای ایرانیان باستان بوده است. موقعیت استقرار آن در این نقطه از ایران زمین که با مرزهای بیگانه بخصوص روم باستان نزدیکی داشته است بطور یقین در همه ادوار تاریخی یکی از نقاط سرحدی ایران بشمار می رفته است.
مدارک تاریخی نشان می دهد که از زمان های بسیار قدیم حتی قبل از اسلام نیز شهری بنام خوی در این دشت وجود داشته است، منتهی این شهر نیز مثل اغلب شهرهای قدیمی درکش و قوس تاریخ افتاده و زمانی در اوج ترقی و زمانی دیگر در فتور انحطاط بسر برده است در باب وجه تسمیه خوی اقوال مختلفی ذکر شده ولی آنچه به نظر صحیح می رسد استنباط آقای دکتر عباس زریاب خوئی می باشد که در مجله یغما سال 1345 شماره 8 ذکر شده است » باملاحظه این که شهر خوی جزو ماد صغیر بوده می توان نتیجه گرفت که ساکنان اولیه خوی نیز از مادها ) یعنی از کردها ( بودند و ایشان مسکن اولیه خود را به مناسبت وجود معادن نمک در این ناحیه به همین نام خوی نامیده اند. امروزه نیز کردان برای نمک لفظ خوی یا مشابه آن را استعمال می کنند.«
علت ایجاد شهر
موقعیت استراتژیک این شهر در یکی از کانون های مهم مرزی که طی تاریخ همیشه به عنوان مرکز حمله دشمن از اهمیت برخوردار بوده است.
وجود سرزمین حاصلخیز و منابع بالقوه آب و خاک که خود در حد پتانسیل های موجود جذب جمعیت بوده است. چه بعد از هر بار تخریب در نتیجه زلزله و قتل عام در جنگ و جدال منطقه ای به دلیل وجود استعدادهای خداداد بار دیگر شهر قد راست کرده و غبار ملال را از چهره خود زدوده است.
استقرار این شهر بر سر راه ابریشم که یکی از بزرگترین شریان های ارتباطی شرق و غرب بوده و شهر خوی به عنوان مرکز تجمیع و توزیع کالا عملکرد دوسویه داشته است.
علت انحطاط شهر:
- وقوع چندین زلزله مخرب که بارها شهر را خالی از سکنه نموده به شرحی که در متن تاریخ خوی بیان گردید.
- وقوع جنگ های عدیده با دولت عثمانی که طی این نبردها خوی 22 بار دست به دست شده است.
-وقوع نزاع های محلی مردم خوی با کردان که به وسیله ابادی بیگانه تحریک می شدند و دست به قتل و غارت و کشتار هم میهنان خود می زدند.
- وقوع جنگ های مذهبی بین اقلیت های مسیحی و مسلمان که در این نبردها ارامنه داعیه تشکیل دولت ارمنستان بزرگ را داشته و سرانجام شهر خوی از وجود آنان خالی شد.
- اشغال خوی به وسیله قوای روس که حتی بعد از انعقاد قرارداد ننگین ترکمان چای به عنوان تضمین پرداخت غرامت در اشغال آنان همچنان باقی ماند.
- گشایش کانال سوئز که راه لندن به هند را 750 کیلومتر کوتاهتر کرد و تجار جاده ابریشم ترجیح دادند از این آبراه به زندگی تجاری خود ادامه دهند.
- وجود چند وبا و بیماری همه گیر که جمعیت کثیری از سکنه شهر را تلف نمود.
- تغییر اساسی در سیستم حمل و نقل و وسائل ارتباطی که این امر نیز از رونق تجاری این شهر با عملکرد منطقه ای و ملی بوجه محسوسی کاست.
توسعه شهر در 35 ساله اخیر:
شهر خوی طی 35 ساله گذشته همزمان با توسعه شهر نشینی در ایران گسترش یافته است جمعیت این شهر که در سال 1335 شمسی 34491 نفر بوده در سال 1336 بالغ بر 115343 نفر گردیده و طبق برآوردهای انجام شده این شهر در سال 1370 دارای 144945 نفر جمعیت می باشد. با این ملاحظه جمعیت شهر طی 35 سال گذشته 2/4 برابر گردیده و در فاصله بین هر یک از دهه های سرشماری علاوه بر رشد طبیعی جمعیت تعدادی مهاجر نیز به ساکنان شهر اضافه شده است. منتها طی 20 ساله گذشته آهنگ رشد سریعتر بوده به طوری که شهر خوی در فاصله سال های 1350 اخرین بازمانده برج و باروی خود را از دروازه های آن که در جنوب بازار واقع به عنوان یک اثر تاریخی محافظت می شود.برای شنیدن و دانلود صوت مورد نظر به سایت رادیو اینترنتی ایران صدا به این آدرس مراجعه نمایید..