مرز شوخي بچه‌ها تا كجاست؟

شوخ‌طبعي مي‌تواند به زندگي خانوادگي رنگ و رويي تازه بدهد. شما مي‌توانيد فرزند خود را طوري تربيت كنيد كه همواره در همه مراحل رشد، شاد باشد و وقتي به يك نوجوان يا جوان تبديل مي‌شود، شوخ‌طبع و خوشحال باشد.

بد نيست بدانيد كه بچه‌ها به طور متوسط 200 بار در طول روز مي‌خندند، در حالي‌كه بزرگسالان 15 تا 18 بار در روز مي‌خندند. داشتن يك بچه به شما اين شانس را مي‌دهد كه جاي خالي خنده را در منزل پر كنيد.

با هم خنديدن يك راه مناسب ايجاد ارتباط است و حس شوخ‌طبعي مي‌تواند بچه‌ها را باهوش‌تر و سلامت‌تر بار بياورد، به طوري كه آنها در مقابل چالش‌ها بتوانند راحت‌تر عمل كنند و موفق شوند.

شادي و شوخي بخشي از وجود ماست كه بايد به آن توجه كنيم. اما اين حس قابل يادگيري است و مي‌تواند در كودك رشد پيدا كند و چيزي نيست كه با او متولد شده باشد.

شوخي و طنز چيزي است كه باعث بامزه و جالب شدن يك موضوع مي‌شود و شوخ‌طبعي نيز به معناي توانايي تشخيص آن است. شخصي كه اين حس در او بسيار خوب پرورش يافته باشد، توانايي تشخيص آنچه را در نظر ديگران جالب و بامزه است دارد و مي‌تواند آنها را سرگرم كند.

شوخ‌طبعي وسيله‌اي است كه كودكان مي‌توانند در طول زندگي به آن تكيه كنند. در واقع فرد شوخ‌طبع داراي ويژگي‌هاي زير است:

او همه چيز را از زاويه ديگري به غير از آنچه كه فورا قابل مشاهده است مي‌بيند.

ايده‌ها و راه‌هاي نامعمول به ذهنش خطور مي‌كند.

فقط به ظاهر مسائل نگاه نمي‌كند بلكه به لايه‌هاي دروني آن هم توجه مي‌كند.

از همه جنبه‌هاي زندگي لذت مي‌برد و در آنها سهيم مي‌شود.

خيلي همه چيز را جدي نمي‌گيرد.

كودكاني با شوخ‌طبعي زياد، شادتر و مثبت‌انديش‌تر هستند، اعتماد به نفس بيشتري دارند و مي‌توانند اختلافات بين خود و ديگران را راحت‌تر حل كنند. بچه‌هايي كه مي‌توانند شوخي را دوست داشته باشند و آن را با ديگران شريك شوند، بيشتر مورد علاقه همسالانشان هستند و بيشتر قادر به رويارويي با مشكلات و مسائل مربوط به دوران كودكي مثل نقل مكان كردن به يك شهر جديد يا آزار و اذيت از جانب بچه‌هاي ديگر هستند.

حس درك لطايف نه‌تنها از نظر روحي و اجتماعي به كودك كمك مي‌كند بلكه تحقيقات نشان داده افرادي كه بيشتر مي‌خندند سالم‌ترند، احتمال افسردگي آنها كمتر است و حتي مقاومت آنها در برابر بيماري و مشكلات جسمي بيشتر است. آنها اضطراب كمتري را تجربه مي‌كنند، ضربان قلبشان پايين‌تر است و فشار خون كمتري دارند و از نظر گوارشي هم عملكرد مطلوبي دارند.

خنده حتي به افراد كمك مي‌كند كه بهتر درد را تحمل كنند و مطالعات نشان داده كه سيستم دفاعي بدن را هم بهبود مي‌بخشد.

خنده براي قلب هم مفيد است و ثابت شده كه با خنديدن، جريان خون تا بيش از 20 درصد افزايش مي‌يابد و نيز مزاياي خنده تا 45 دقيقه در بدن باقي مي‌ماند.

اما علاوه بر تمام اينها، شوخ طبعي چيزي است كه كل زندگي را شاد مي‌كند.

سنين مختلف، شوخي‌هاي متفاوت

كودكان مي‌توانند ايجاد و بهبود شوخ‌طبعي را در سنين بسيار كم شروع كنند. اما آنچه براي يك كودك نوپا بامزه است، براي يك نوجوان جالب و بامزه نيست. براي كمك به كودك در هر مرحله از پيشرفت در اين زمينه، خيلي مهم است بدانيد كه چه چيزي در آن سن براي او جالب است.

نوزادان

نوزادان در حقيقت شوخي را نمي‌فهمند، اما وقتي شما مي‌خنديد و شاد هستيد متوجه مي‌شوند. وقتي شما صداهاي بامزه يا شكلك‌‌هاي جالب از خود درمي‌آوريد و سپس مي‌خنديد يا حتي فقط لبخند مي‌زنيد، نوزاد شما شادي‌تان را حس مي‌كند و از شما تقليد مي‌كند. او همچنين به محرك‌هاي فيزيكي مثل قلقلك هم واكنش زيادي نشان مي‌دهد.

9 تا 15 ماهگي، نوزادان به قدر كافي در مورد دنياي اطراف مي‌دانند؛ به طوري كه وقتي مادر صداي خاصي مثل صداي اردك درمي‌آ‌ورد يا يك پارچه روي سر خود مي‌اندازد، متوجه مي‌شوند كه مادر كاري غيرمعمول و جالب و بامزه انجام داده است.

كودكان نوپا

كودكان نوپا شوخي فيزيكي را (بخصوص از نوعي كه غيرمنتظره باشد، مثل قلقلك)‌ حس مي‌كنند و از آن خوششان مي‌آيد. همين‌طور كه كودكان مهارت‌هاي خنده را در خود بهبود مي‌دهند، جالب بودن كلمات شعرگونه و غير جدي را متوجه مي‌شوند و اين موضوع تا سال‌هاي پيش‌‌دبستاني ادامه مي‌يابد.

در اين سنين بسياري از كودكان شروع به تلاش براي به خنده انداختن والدين مي‌كنند. كودك شما شايد از روي قصد، در پاسخ به اين سوال كه «بيني‌ات كجاست؟» به قسمت نادرستي از صورت خود دست بزند يا پايش را در كفش شما بكند و در منزل راه برود تا شما بخنديد.

كودكان پيش‌دبستاني

كودكان پيش‌دبستاني بيشتر تمايل به يافتن طنز و شوخي در تصاوير دارند و سعي مي‌كنند چيزهاي نامعمول تصاوير را پيدا كنند؛ مثل يك ماشين با چرخ‌هاي مربعي شكل يا يك گربه با عينك آفتابي. ناسازگاري بين تصاوير و صداها (مثلا يك اسب با صداي گربه)‌ هم براي كودكان در اين سنين جالب است.

كودكان دبستاني

همين كه كودكان به پيش‌دبستاني يا دبستان مي‌روند، بازي با كلمات يا نمايش‌هاي همراه با شوخي و سر و صدا، برايشان بسيار جالب مي‌شود. آنها لذت لطيفه گفتن را كشف مي‌كنند و همان لطيفه‌ها و شوخي‌ها را بارها و بارها تكرار خواهند كرد.

كودكان بزرگ‌تر فهم بهتري از معناي كلمات دارند و قادر به بازي با كلمات هستند. آنها معما، شعر و ديگر شكل‌هاي بازي با كلمات را دوست دارند. همچنين آنها از هرگونه انحراف از آنچه كه به عنوان شكل معمول و متعارف رفتار يا سخن قبول دارند، شروع به ايجادشوخي و خنده مي‌كنند.

اما بچه‌هاي اين سنين، همچنين فهم زيركانه‌اي از شوخي‌ها پيدا مي‌كنند و توانايي استفاده از بذله‌گويي يا طعنه‌ را پيدا كرده و مي‌توانند در موقعيت‌هاي مختلف از شوخي استفاده كنند.

اصول شوخي

هرگز آغاز تربيت يك كودك شوخ طبع زود نيست و از هر سني مي‌توان شروع كرد. لبخند بچه‌ها به قدري خوشحال‌كننده است كه ما اغلب اين كار را به صورت ناخودآگاه انجام مي‌دهيم و بارها و بارها در طول روز لبخند مي‌زنيم يا آنها را قلقلك مي‌دهيم تا صداي خنده آنها را بشنويم.

اما مهم اين است كه اين كار را در حين رشد كودك، همواره ادامه دهيم. وقتي شما با كودك خود شوخي و بازي مي‌كنيد و تمايل به شوخي و خنده از خود نشان مي‌دهيد، در واقع به او كمك كرده‌ايد تا نظر مثبتي راجع به زندگي در او ايجاد شود.

يكي از بهترين راه‌هاي انجام اين كار، آغاز آن از زماني است كه كودك نوپاست. در اين زمان بايد هر روز قدري زمان بگذاريد و سعي در شاد كردن كودك خود كنيد. با او بازي كنيد، به او لبخند بزنيد و با او شوخي كنيد.

اما چه كارهاي ديگري براي تشويق شوخ‌طبعي در كودك خود مي‌توانيد انجام دهيد؟

‌ الگوي شادي و شوخ طبعي براي كودك خود باشيد. يكي از بهترين كارهايي كه براي تقويت حس شوخ‌طبعي در كودكتان مي‌توانيد انجام دهيد، استفاده از خودتان است. لطيفه بگوييد، قصه‌هاي بامزه تعريف كنيد. با صداي بلند بخنديد. با اتفاقات كوچك مثل ريخته شدن شير روي ميز با نرمي برخورد كنيد.

شوخ‌طبعي كودك خود را جدي بگيريد. كودك را در شوخي كردن تشويق كنيد؛ خواه در حال خواندن لطيفه‌اي از يك كتاب يا كشيدن يك تصوير بامزه باشد. كودك خود را تشويق كنيد كه شوخي كند و شاد باشد. بدانيد كه اولين باري كه كودك، شما را به خنده مي‌اندازد يكي از لذت‌هاي بزرگ زندگي است.

به كودكان بياموزيد كه بزرگسالان شوخ و شاد هستند و آنها هم مي‌توانند چنين باشند. شوخي و خنده را به بخشي از ارتباطات متقابل خود با كودكتان تبديل كنيد و آنها را تشويق كنيد تا مشاهدات جالب و بامزه خود را با شما در ميان بگذارند.

يك محيط شاد و پر از خنده و شوخي براي كودك خود فراهم كنيد. اطراف كودك را با كتاب‌‌هاي شاد پر كنيد. بهتر است كه كتاب‌ها براي كودكان پيش‌دبستاني همراه با عكس‌هاي جالب و براي كودكان بزرگ‌تر همراه با طنز و لطيفه باشد. فيلم‌ها وCD هاي شاد براي كودك تهيه كنيد.

مرز شوخي تا كجا؟

در زمينه خنده و شوخي هم مثل هر چيز ديگري، وجود حد و مرز لازم است. مسلما نمي‌خواهيد كه كودكتان از لطيفه‌هاي نامناسب يا شوخي‌هاي زننده استفاده كند يا به تمسخر ديگران بپردازد، پس خودتان يك نمونه كامل براي او باشيد و از اين‌گونه شوخي‌ها پرهيز كنيد و حتي اگر كسي از اين‌گونه شوخي‌ها استفاده كرد به او نخنديد و در موقع مناسب براي كودك خود توضيح دهيد كه چرا‌ آن شوخي بامزه نبوده است.

جداي از هر آنچه كه در اينجا گفته شد، شوخ‌طبعي يك مساله اجتماعي است. دليل اين كه شما در سالن سينما به يك فيلم خنده‌دار بيشتر از وقتي كه تنها در خانه، آن را تماشا مي‌كنيد مي‌خنديد، همين است.

يك جنبه كليدي براي تقويت شوخ‌طبعي فرزندتان اين است كه شادي را با اعضاي ديگر خانه و همه خانواده سهيم شويد. لطيفه‌ها، بازي‌ها و تماشاي فيلم‌هاي خنده‌دار را وقتي همه افراد خانواده با هم هستند، انجام دهيد.

به هر حال، از قديم گفته‌اند «خنده بر هر درد بي‌درمان، دواست.» پس سعي كنيد شادي را در كودك خود نهادينه كنيد.

الهه عيوض‌زاده
منبع :Kidshealth
منبع:‌جام جم

خندیدن و خنداندن به دور از رفتارها و الفاظ زشت ، مانعی ندارد. بین دروغ گفتن و مسخره کردن ، بازی کردن با آبروی مردم ، و فروتنی و متواضع بودن فرق است. حضرت علی علیه السلام مردی بذله گو نبود ، اما همواره لبخند بر لبان مبارکش بود و در برخورد با کوچک و بزرگ ، شاد و دارای چهره ای شاداب و خندان بود. به چند نمونه عملی از این رفتارها توجه کنید:
1- رسول گرامی اسلام در فرصتهای مناسب اصحاب و یاران خود را می خنداند و آنان را شاداب و سرحال نگه می داشت. یک روز رسول خدا به پیرزنی فرمود : چرا تلاش می کنی ، پیرزنها به بهشت نمی روند. آن زن ناراحت شد و گفت: یا رسول الله ، من به بهشت نمی روم؟
رسول خدا در حالی که می خندید فرمود: همه جوان شده و وارد بهشت می گردند.

2- روزی پیامبر (ص) با امام علی علیه السلام در مجلسی ، خرما تناول می فرمود و هسته های خرما را مقابل علی علیه السلام می گذاشت ، به گونه ای که اگر کسی وارد می شد فکر می کرد همه خرماها را علی علیه السلام خورده و آن حضرت چیزی تناول نفرموده است. پیامبر خطاب به حضرت علی فرمود:
« شما زیاد خرما خورده اید؟» حضرت علی جواب داد:« آن کس زیادتر خورده که خرما را با هسته آن تناول کرده است.» و لبخند بر لبان پیامبر نقش بست. (1)

3- حضرت علی (ع) ، همواره از شوخی های زشت و بی معنا پرهیز می فرمود و عمروعاص را درمورد پخش این گونه شایعات مورد نکوهش قرار داد و در خطبه 84 مرز میان شوخی های ناروا و روا را روشن ساخته و فرمود:
شگفتا از عمر و عاص پسر نابغه ! میان مردم شام گفت من اهل شوخی و خوش گذرانی بوده و عمر ، بیهوده می گذرانم!!
حرفی باطل است و گناه را در میان شامیان انتشار داده است.
مردم آگاه باشید! بدترین گفتار دروغ است . عمر وعاص سخن می گوید ، پس دروغ می بندد . وعده می دهد و خلاف آن مرتکب می شود. درخواست می کند و اصرار می ورزد.
اما اگر چیزی از او بخواهند ، بخل می ورزد. به پیمان خیانت می کند و پیوند خویشاوندی را قطع می نماید. پیش از آغاز نبرد در هیاهو و امر و نهی ، بی مانند است تا آنجا که دستها به سوی قبضه شمشیرها نرود. اما در آغاز نبرد و برهنه شدن شمشیرها ، بزرگترین نیرنگ او این است که ... ، فرار نماید.
آگاه باشید! به خدا سوگند که یاد ِ مرگ مرا از شوخی و کارهای بیهوده باز می دارد ، ولی عمر و عاص را فراموشی آخرت از سخن حق باز داشته است . با معاویه بیعت نکرد مگر بدان شرط که به او پاداش دهد و در برابر ترک دین خویش ، رشوه ای تسلیم او کند.
حضرت علی علیه السلام در حکمت 450 نهج البلاغه شوخی های ناروا را تذکر می دهد و می فرماید : « هیچ کس شوخی بیجا نکند جز آنکه مقداری از عقل خویش را از دست بدهد.»

4- روزی ابوبکر و عمر ، دو طرف حضرت علی علیه السلام راه می رفتند چون قد آن دو نفر کمی بلندتر از آن حضرت بود ، عمر جملاتی را به شوخی و طنز مطرح کرد و خطاب به حضرت گفت: اَنت فی بَینِنَا کَنُونِ « لَنا».
علی! تو در میان ما، مثل حرف " نون" در " لنا" هستی.
حضرت علی علیه السلام بلافاصله پاسخ داد که : اِن لَم اَکُن اَنا اَنتُم « لا».
یعنی اگر من نباشم ، شما چیزی نیستید چون "لا" یعنی "هیچ".

5- قبول هدیه حلوا و شوخی کردن: روزی یکی از دوستان امام علی علیه السلام حلوایی تهیه کرد و از آن حضرت خواست تا تناول فرماید. امام فرمود: مناسبت آن چیست؟
جواب داد: امروز نوروز است.( روز عید است)
حضرت از آن حلوا میل فرمود ، خندید و چنین شوخی کرد که: اگر می توانی همه روز را نوروز قرار ده. (2)

پی نوشت
1- شرح نهج البلاغه خویی ، ج 6، ص 94.

2- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 11، ص 274.