عبور آمریکا از کرزی -محمود بلنداختر

مدت هاست اين مساله در محافل رسانه يي خارجي و نيز داخلي کشور ما مطرح است که گزينه مد نظر امريکا در انتخابات افغانستان، حامد کرزي - پشتون - است و پيروزي عبدالله با توجه به اينکه پدر وي پشتون و مادرش تاجيک است و ايشان از همرزمان و همراهان احمدشاه مسعود فقيد بوده است و در بين پشتون ها جايي ندارد، به جنگ داخلي در افغانستان منجر خواهد شد. اما از برگزاري انتخابات افغانستان تا اعلام نهايي نتايج هيچ کشوري به اندازه امريکا براي ابطال بخشي از آراي کرزي و برگزاري مجدد انتخابات تلاش نکرد. از جنگ لفظي بين کرزي و هالبروک در روز بعد از انتخابات که از محتواي آن تاکنون چيزي منتشر نشده و از مقاله سرگشاده پيتر گالبرايت از همکاران و دوستان نزديک ريچارد هالبروک و معاون نماينده سازمان ملل در افغانستان در روزنامه واشنگتن پست با عنوان «آنچه من در انتخابات افغانستان ديدم» که راجع به تقلبات گسترده در انتخابات به نفع کرزي بود تا سخنان اخير برخي مقامات غربي از امر ديگري حکايت دارد. در عين حال قبل از ورود به بحث اصلي چند پرسش مطرح است؛ نخست اينکه کشاندن انتخابات به دور دوم آن هم در حالي که طبق آمار کميسيون مستقل انتخابات افغانستان کرزي حدود 10 هزار راي ديگر براي پيروزي نياز داشت، چه معنايي دارد؟ اگر قرار است امريکا در دور دوم نيز از کرزي حمايت کند چرا بحث مربوط به تقلب در انتخابات را برجسته ساخت و به اعتبار کرزي نزد طرفدارانش لطمه زد؟ چرا امريکا اصرار دارد اعضاي کميسيون مستقل انتخابات بايد تعويض شوند و افراد متقلب بايد به دست قانون سپرده شوند؟ اغلب پاسخ هايي که به اين پرسش داده شده متاثر از خط فکري رسانه هاي غربي است که مي گويد؛ امريکا براي اينکه نشان دهد در افغانستان دموکراسي وجود دارد و به اين طريق از تبديل شدن هواداران عبدالله به مخالفان دولت افغانستان و نيروهاي خارجي جلوگيري کند، بايد انتخابات را به دور دوم مي کشاند.

بايد گفت تقريباً قريب به اتفاق کارشناسان معتقدند پيروزي کرزي در دور دوم انتخابات هيچ تغييري در اوضاع افغانستان ايجاد نخواهد کرد همان گونه که توماس جانسون مدير موسسه عالي دريايي مطالعات فرهنگي و مناقشات در امريکا در مقاله يي با عنوان «رنگ آميزي دموکراسي در افغانستان» که در وب سايت شوراي روابط خارجي امريکا منتشر شده، مي نويسد؛ پيروزي کرزي، مشروعيت نظام سياسي افغانستان را که مد نظر امريکاست تامين نخواهد کرد. از اين گذشته طبق اعلام کميسيون مستقل انتخابات افغانستان، در انتخابات مردادماه حدود 38 درصد مردم شرکت کردند که اگر آراي باطل شده از آن جدا شود، درصد مشارکت مردم در انتخابات به حدود 30 درصد سقوط خواهد کرد. حال سوال اين است در حالي که حدود 70 درصد مردم با شرکت نکردن در انتخابات به حکومتداري به سبک کرزي و سياست هاي امريکا در اين کشور پاسخ منفي داده اند، آيا منطقي است امريکا براي جلب نظر 30 درصد مردم، با همه مشکلات موجود انتخابات مجدد برگزار کند، آن هم در شرايطي که طبق تحليل هاي موجود کسي که قرار است از اين بازي برنده بيرون بيايد، فردي جز کرزي نيست؟

نبايد فراموش کرد که دموکرات هاي کنگره امريکا در زمان بوش اصلي ترين منتقد نوع حکومتداري و فساد حاکم در دولت افغانستان بودند. پس از پيروزي اوباما با وجود اينکه گفته شد افغانستان اولويت اصلي دولت وي است ولي تا حدود دو ماه از پيروزي وي هيچ ارتباطي بين کرزي و اوباما برقرار نشد و مشخص شد اوباما نيز از نوع حکومتداري کرزي به شدت ناراضي است و همگام با ديدگاه ساير دموکرات ها در انديشه دولتي جديد در افغانستان است. اينکه چه شد که کرزي بار ديگر نامزد انتخابات شد و امريکا هم به راحتي از کنار اين مساله گذشت، بحث مفصل ديگري است که شايد پاسخ به سوال اصلي اين مطلب پاسخي به اين سوال نيز باشد.

شواهد احتمالي حمايت امريکا از عبدالله

1- اصل کشيده شدن انتخابات به دور دوم

وادار کردن کرزي به پذيرش بروز تقلب در انتخابات بزرگ ترين ضربه را بر پيکر وي و متحدانش وارد کرد. اين مساله نه تنها اين پيام را ارسال کرد که وي ممکن است در دور دوم هم تقلب کند بلکه پيام مهم تري را نيز ارسال کرد و آن اينکه رئيس جمهوري افغانستان با وجود همراه داشتن حمايت چهره هاي شاخص اکثر قوميت ها و مذاهب مثل کريم خليلي، مارشال فهيم، اسماعيل خان، ژنرال دوستم و... با وجود تقلب هم نتوانسته است حداکثر آرا را کسب کند. حال سوال اين است که چه تضميني وجود دارد که در دور دوم سناريوي دور اول تکرار نشود؟ آيا دولتي (اوباما) که مي گويد اگر در افغانستان حمايت افکار عمومي جلب نشود، امريکا جنگ را خواهد باخت، حمايت از شخص کرزي و تيم وي را حمايت از افکار عمومي افغانستان مي داند؟

2- سخنان مقامات غربي

ريچارد هالبروک که پس از درگيري لفظي با کرزي از دو ماه پيش به افغانستان سفر نکرده است چند روز پيش در واشنگتن گفت؛ احتمال تقلب در مرحله دوم انتخابات افغانستان نسبت به دور اول کمتر است. به سه دليل؛ اول اينکه در اين دور فقط دو نامزد با هم رقابت مي کنند، دوم اينکه تجربه هايي از برگزاري دور نخست وجود دارد و سوم اينکه 100 هزار نيروي خارجي همکاري کاملي براي برگزاري انتخابات خواهند داشت. دليل سوم اين پرسش را مطرح مي کند که چرا 100 هزار نيروي خارجي در دور نخست انتخابات، همکاري کاملي براي ممانعت از تقلب نکردند؟

پيتر گالبرايت يکي از مدافعان (شايد اصلي) بروز تقلب در انتخابات افغانستان با متهم کردن کميسيون انتخابات افغانستان به حمايت از کرزي بر تعويض اعضاي اين کميسيون تاکيد کرد و گفت؛ تغيير نکردن اعضاي اين کميسيون شرايطي مشابه دور اول انتخابات ايجاد خواهد کرد. پرسش مطرح اين است که در حالي که امريکا روي پيروزي کرزي حساب باز کرده است، آيا ممکن است يک فردي که همراه با تيم سياسي، نظامي و امنيتي اوباما وارد افغانستان شده است، پرچمدار اعلام بروز تقلب در دور اول و طرح احتمال تکرار چنين سناريويي در دور دوم باشد؟

راسموسن دبير کل ناتو در اجلاس اخير وزراي دفاع ناتو در براتيسلاوا گفت؛ «ما در اين کشور (افغانستان) بسيار سرمايه گذاري کرده ايم و حق داريم بر ارزش هايمان پافشاري کنيم. اين به اين معني است که بايد دولت جديد افغانستان را به پاسخگويي واداريم. يعني اين دولت بايد با فساد مبارزه و خدمات اساسي را به مردم افغانستان عرضه کند.» آيا در حالي که کارنامه کرزي پيش روي همگان قرار دارد، کرزي مي تواند فرد مناسب غرب براي تحقق ارزش هاي مدنظر راسموسن و متحدانش باشد؟

3- سخنان عبدالله

محتواي سخنان دکتر عبدالله در چند روز اخير يکي از شواهد اين مدعاست. وي در گفت وگو با سي ان ان و فاکس نيوز بر مطالبي تمرکز کرد که بارها مقامات امريکايي بر آن تاکيد کرده اند. وي گفت؛ «کشور، مردم، نيروهاي نظامي و امنيتي (افغانستان) و نيروهاي بين المللي قرباني حکومتداري کرزي هستند.» «دولت کرزي فاسد است.» «من زمينه را براي حضور مردم در امور سياسي و حکومتي و فرآيند توسعه و موقعيت امنيتي فراهم خواهم کرد.» «شمار نيروهاي خارجي بايد به طور چشمگيري در افغانستان افزايش يابد.»

سخنان کرزي

کرزي در چند روز گذشته با متهم کردن غرب و سازمان ملل به کشاندن انتخابات به دور دوم مدام در حال گله گذاري است. وي در گفت وگو با سي ان ان از وساطت پاکستان و ترکيه براي کشيدن انتخابات به دور دوم خبر داد. به رغم رد تشکيل دولت ائتلافي از سوي عبدالله، وي چندين بار از آمادگي خودش براي دادن نقش به دکتر عبدالله خبر داده است. موضع کرزي نشان مي دهد وي نيز به موقعيت دشوار خود وقوف دارد. هر چند هيچ علامت آشکاري از حمايت امريکا از دکتر عبدالله وجود ندارد، اما با توجه به نقش نهادهاي اطلاعاتي در سياست خارجي امريکا نشانه هاي غيرآشکار فراوان نشان مي دهد کرزي نمي تواند اهداف دولت اوباما در افغانستان را پيش ببرد. از همين رو دو گزينه ديگر مطرح است؛ يا توافق چهره هاي کليدي افغانستان براي تشکيل دولت موقت در چند روز آينده تا فراهم شدن زمينه براي برگزاري انتخابات يا سرمايه گذاري واشنگتن براي پيروزي عبدالله عبدالله. در صورتي که امريکا روي پيروزي عبدالله تمرکز کرده باشد اتفاقات زير در چند روز آينده محتمل به نظر مي رسد؛

- تلاش گسترده تر امريکا براي تغيير افراد کميسيون مستقل انتخابات افغانستان

- تغيير در ائتلاف هاي انتخاباتي در روز هاي منتهي به انتخابات و احتمال حمايت رمضان بشردوست از دکترعبدالله که حدود 10 درصد آرا را کسب کرد .

- احتمال افزايش ناامني ها در جنوب و شرق افغانستان

- احتمال فراگيري تبليغات عبدالله نسبت به دور اول حتي در مناطق پشتون نشين. (در اين بين با توجه به فضاي نااميدي حاکم بر افغانستان به خصوص جامعه ميانسال به بالا، عبدالله در تبليغات خود بيشتر روي جوانان تمرکز خواهد کرد.)

منافع امريکا در پيروزي عبدالله

اصلي ترين منفعت امريکا (دولت اوباما) در اين نکته نهفته است که با توجه به اين واقعيت که افکار عمومي افغانستان به جهت سياست هاي گذشته واشنگتن عليه امريکا و نيروهاي خارجي است (و دقيقاً نقطه قوت طالبان همين جاست) امريکا براي تغيير اوضاع به شدت به حمايت مردم افغانستان نياز دارد و پيروزي عبدالله مي تواند اين پيام را به درون جامعه افغانستان ارسال کند که فرد پيروز (عبدالله)، منتخب مردم افغانستان است، آن هم زماني که امريکا هيچ علامتي دال بر حمايت از عبدالله ارسال نکرده و با چراغ خاموش حرکت کرده است. پيروزي عبدالله احتمالاً خواهد توانست به اصطلاح صحت اين گفته مقامات امريکايي درباره بي طرفي در انتخابات افغانستان را به بخشي از جامعه افغانستان القا کند. نفع دوم امريکا و حتي متحدانش از پيروزي عبدالله، تغيير نسبي حمايت افکار عمومي غرب از ادامه جنگ در افغانستان است. نبايد فراموش کرد مخالفت با جنگ افغانستان به بالاترين حد خود در هشت سال گذشته يعني 52 درصد رسيده است. براي افکار عمومي غرب که پذيرش تقلب از سوي کرزي را نيز به خاطر دارد حتماً اين سوال پيش آمده است که چرا بايد ماليات هاي آنها صرف حمايت از يک دولت احتمالاً فاسد در افغانستان شود؟ پيروزي عبدالله شايد تا حدودي بتواند بر اين فضا غلبه کند. نفع سوم اين است که اصولاً سياست هاي جديد امريکا براي افغانستان و پاکستان با حضور يک چهره جديد در صدر قدرت در افغانستان (همانند پاکستان) احتمال موفقيت بيشتري خواهد داشت. نکته چهارم اينکه اصولاً کرزي برآمده از تفکر دولت گذشته امريکا و نومحافظه کاران حاکم بر اين کشور در هشت سال گذشته است. سفر اخير زلماي خليل زاد به افغانستان براي متقاعد کردن کرزي به پذيرش بروز تقلب در انتخابات نشان داد جمهوريخواهان بهتر از دموکرات ها زبان حرف زدن با کرزي را مي فهمند.

پيامد پيروزي عبدالله

شايد اصلي ترين دليلي که باعث شده قريب به اتفاق کارشناسان پيش بيني کنند عبدالله بازنده انتخابات و امريکا حامي کرزي است، اين نکته است که عبدالله پشتون نيست. اين کارشناسان به همين دليل مي گويند پيروزي عبدالله در انتخابات يعني شعله ورتر شدن جنگ داخلي در افغانستان. واقعيت اين است که اين ديدگاه چندان دور از واقعيت نيست چرا که پشتون ها (بين 40 تا 50 درصد جمعيت افغانستان) به طور سنتي جز در يک مقطع محدود، قدرت را در افغانستان در دست داشته اند. معضل دوم اين است اگرچه اتفاقي مشابه پيروزي عبدالله که به معني باخت کرزي و تيم همراه وي است در يک کشور توسعه يافته ممکن است به بروز هيچ اتفاق خاصي منجر نشود اما بروز چنين رويدادي در افغانستان جنگ زده متفاوت از ساير کشورها خواهد بود. در اين بين به خصوص مشخص نيست تکليف کرزي و فرماندهان سابق جهادي که دور وي جمع شده اند، چه خواهد شد. آيا امريکا براي جلوگيري از تشديد احتمالي تنش در افغانستان چاره يي انديشيده است؟ بايد گفت با توجه به اينکه عبدالله تمامي تلاش خود را به کار بسته تا چهره يي ملي از خود نشان دهد و از وابستگي به يک قوم جلوگيري کند و نيز عمده وعده هاي خود را روي کاهش فساد و بهبود وضعيت معيشتي، بهداشتي و آموزشي جامعه افغان متمرکز کرده است، به نظر نمي رسد تنش در افغانستان آن گونه که برخي پيش بيني مي کنند، بروز کند. در عين حال علاوه بر تلاش احتمالي امريکا براي جذب چهره هاي شاخص افغانستان در سطوح پايين تر در دولت آينده، اتخاذ يک راهکار بلندمدت که از ديرباز مد نظر امريکايي ها بوده است، دور از ذهن به نظر نمي رسد و آن نيز اعطاي نوعي خودمختاري در چارچوب قانون اساسي افغانستان به ايالات پشتون نشين است که تعداد آنها دست کم 12 ايالت در جنوب و شرق افغانستان است. با اين اقدام، امريکا احتمالاً از کاهش شورش طالبان جلوگيري و نظر پشتون ها را نيز تا حدودي جلب خواهد کرد. اينکه آيا اين فرمول مورد پذيرش ساير اقوام افغانستان، دولت آينده، کشورهاي منطقه و ساير بازيگران صحنه افغانستان و پاکستان قرار خواهد گرفت يا نه، نکته يي است که جاي بحث دارد.